Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОНДА СТЕМ СОҲАСИДАГИ ХОТИН-ҚИЗЛАРНИНГ УЛУШИ, САБАБ, МУАММО ВА ЕЧИМЛАР.'

ЎЗБЕКИСТОНДА СТЕМ СОҲАСИДАГИ ХОТИН-ҚИЗЛАРНИНГ УЛУШИ, САБАБ, МУАММО ВА ЕЧИМЛАР. Текст научной статьи по специальности «Социальная и экономическая география»

CC BY
1
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОНДА СТЕМ СОҲАСИДАГИ ХОТИН-ҚИЗЛАРНИНГ УЛУШИ, САБАБ, МУАММО ВА ЕЧИМЛАР.»

УЗБЕКИСТОНДА СТЕМ СО^АСИДАГИ ХОТИН-ЩЗЛАРНИНГ УЛУШИ,

САБАБ, МУАММО ВА ЕЧИМЛАР.

Гулнора Арипова

shuhgul711@gmail.com Тошкент кимё-технология институти, Хотин-кизлар масалалари буйича ректор

маслахатчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.10849550

Дунёда СТЕМ билан боглик сохдлардаги барча талабаларнинг атиги 35 фоизини хотин-кизлар ташкил этади. Тадкикотчиларнинг 30% дан камроги аёллардир ва бундай х,олат дунёнинг барча минтакаларида кузатилади. Глобал микёсда аёлларнинг маоши эркакларга нисбатан 23 фоиз камрок. Ушбу фаркни енгиш учун 68 йил талаб этилади, дейилади тадкикотда. Аёлларнинг мех,натдаги иштироки эса 63 фоизни, эркакларники 94 фоизни ташкил этади.

ЮНЕСКОнинг СТЕМ ва гендер буйича буйича х,исоботига (SAGA) кура, бунга асосий сабаблар куйидагилар булиши мумкин: Касб танлашдаги фарклар; хаётий кадриятлардаги фарк; ишонч ва уз-узини англаш; гендер стереотиплари; гендер тарафкашлиги.

Турли дастурлар ва тадкикотчилар буйича олий маълумотли аёл ва эркак битирувчиларнинг улушига эътибор берадиган булсак, бакалавр ва магистр даражаларига эга аёллар сони эркаклардан купрок булиши мумкин, лекин фан номзодлари ва тадкикотчилар орасида эркаклар сони аёллар сонидан анча купрок эканлигини куришимиз мумкин.

Мавзу буйича мамлакатимиз мисолида суз юритадиган булсак, хотин-кизлар Узбекистон ах,олисининг 50,3 % ташкил килади. Юртимизда мактабгача, урта, урта -

махсус, олии таълимнинг самарали тизимида аёл-кизларнинг таълим олиш хукукини тулик таъминлаш мухим йуналишларидан бири хисобланади. Бугун аёллар таълим, маданият ва илм-фан сохаси ривожига салмокли улуш кушмокдалар. Узбек олима аёллари кимё, биотехнология, кишлок хужалиги ва бошкка жабхаларда узларининг кучли интеллектул салохиятларини намойиш этишган ва бу чет эллардаги куплаб илмиИ марказлар томонидан хам юксак бахоланмокда. Лекин шунга карамай Узбекистонда СТЕМ сохасидаги таълим йуналишлари ва касбларда жуда кам сонли хотин-кизлар мавжуд.

Узбекистон Гендер комиссияси, Оила ва хотин-кизлар кумитаси ва БМТ Тараккиёт Дастурининг «Давлат бошккарувида ва ижтимоий-сиёсий хаётда аёлларнинг хукук ва имкониятларини кенгайтириш» кушма лойихаси доирасида утказилган тадкикотлар натижасида катор тавсиялар берилган:

• Жамиятда СТЕМ сощсида аёлларга булган муносабат, уларни цабул цилиш, уларга нисбатан хатти-^аракатлар, ижтимоий меъёрлар ва стереотипларни бартараф етиш керак;

• СТЕМ сохасидаги бошлангич ва урта таълимига, шунингдек, техник ва касб-^унар таълимига цизларни ва ёш аёлларни жалб цилиш лозим;

• СТЕМнинг барча даражаларида олий маълумот олишга аёлларни жалб цилиш, уларга имконият яратиш ва ёрдам бериш буйича амалий чораларни куриш керак;

• Олимлар ва му^андислар учун иш фаолиятида муваффациятларга эришишда гендер тенгликни таъминлашга эътибор царатиш лозим;

• Тадцицотларнинг мазмуни, амалиёти ва кун тартибида гендер жщатларини таргиб цилиш мууим.

СТЕМ билан боглик сиёсатни ишлаб чикишда (карор кабул килувчи шахслар, маслахат кумиталари, эксперт гурухлари ва бошкалар), уни мониторинг килиш

ва бах,олашда гендер тенглигини х,исобга олиш ва уни устувор йуналиш сифатида белгиланишини таъминлаш лозим.

Илмий-техникага оид тадбиркорлик ва инноватциялар сох,асида гендер тенглигини таъминлаш керак:

• бошлангич капитал, х,омий-инвесторлар, венчур сармоялари ва шу каби бошлангич молиявий маблаглардан фойдаланишда гендер тенгликни куллаб-кувватлаш;

• аёлларга карашли фирмалар учун давлат томонидан молиялаштирилган инноватциялардан тенг фойдаланиш имкониятини таъминлаш;

• тадбиркорлик, инноватцияларни бошкариш ва интеллектуал мулк хукуклари сохдларида гендер омилларини х,исобга олган х,олда укув курсларини ишлаб чикиш ва амалга оширишда аёлларнинг мураббийлик фаолиятини таъминлаш;

• тадбиркор аёллар тармогини ва аёлларнинг тадбиркорлик тармокларида иштирок этишини рагбатлантириш;

• гендерга асосланган инноватцияларни таргиб килиш;

• ташки рагбатлантириш ва аёлларнинг рах,барлиги остидаги инноватцияларни куллаб-кувватлаш ва жамиятда новатор хотин-кизларнинг фаолиятини таргиб килиш;

• янги компанияларда гендер тенглигига асосланган ишчи кучи ва тенг имкониятларни таргиб килиш.

Хулоса килиб айтганда, атокли маърифатпарвар бобомиз Абдулла Авлоний: "^излар х,аммадан кура билим олишга интилиши керак, чунки бу билим билан келажак авлодни тарбиялайди", деб уктиргани бежиз эмас. Аслида х,ам, х,ар кандай ривожланган жамиятда тараккиёт ва цивилизатция даражаси аёлга булган муносабат, хотин-кизларга яратилган имкониятлар кулами хдмда микёси билан белгиланади.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг Фармони, 11.09.2023 йилдаги ПФ-158-сонли "УЗБЕКИСТОН — 2030" СТРАТЕГИЯСИ ТУГРИСИДА

2. СТЕМ - подход в образовании. info@yedu4future.by

3. Президент Шавкат Мирзиёев раислигида 2024 йил 8 феврал куни Таълим, согликни саклаш, ракамлаштириш, маданият ва спорт сохдларида амалга оширилиши лозим булган устувор вазифалар юзасидан видеоселектор йигилишида гапирган нутки.

4. https://www.газета.уз/оз/2020/12/24/стем/

5. https://unesdoc.unesco.Org/ark:/48223/pf0000266102

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.