Научная статья на тему 'ЁШЛАР МАЪНАВИЙ ХАЁТИГА РАҚАМЛИ ДИДАКТИКА ВА МАДАНИЯТНИ, ИЖТИМОИЙ ТАРМОҚЛАРНИНГ ТАЪСИРИ.'

ЁШЛАР МАЪНАВИЙ ХАЁТИГА РАҚАМЛИ ДИДАКТИКА ВА МАДАНИЯТНИ, ИЖТИМОИЙ ТАРМОҚЛАРНИНГ ТАЪСИРИ. Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
1
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ёшлар / ижтимоий тармоқ / ўйин / инернет.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Каримова Мохира Одамбоевна

Ушбу мақолада ёшлар маънавий хаётига ижтимоий тармоқларнинг ўрни, дунёда амалга ошаётган глобаллашув жараёнлари ёшларнинг таълим ва тарбия соҳасига ҳам ўзининг таъсири, кўлами кенгайиб бораётган интернет тармоқлари инсонларнинг имкониятларини яратаётгани ва унинг оқибатлари тўғрисида сўз боради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁШЛАР МАЪНАВИЙ ХАЁТИГА РАҚАМЛИ ДИДАКТИКА ВА МАДАНИЯТНИ, ИЖТИМОИЙ ТАРМОҚЛАРНИНГ ТАЪСИРИ.»

ЁШЛАР МАЪНАВИЙ ХАЁТИГА РАЦАМЛИ ДИДАКТИКА ВА МАДАНИЯТНИ,

ИЖТИМОИЙ ТАРМОЦЛАРНИНГ ТАЪСИРИ.

Каримова Мохира Одамбоевна

Урганч шахар 19 -сон мактаб укитувчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.10980347

Аннотация. Ушбу мацолада ёшлар маънавий хаётига ижтимоий тармоцларнинг урни, дунёда амалга ошаётган глобаллашув жараёнлари ёшларнинг таълим ва тарбия со^асига щм узининг таъсири, кулами кенгайиб бораётган интернет тармоцлари инсонларнинг имкониятларини яратаётгани ва унинг оцибатлари тугрисида суз боради.

Калит сузлар: ёшлар, ижтимоий тармоц, уйин, инернет.

Ахборот технологиялари шиддат билан ривожланаётган, Еарбга хос булган оммавий маданият тез кириб келаётган хозирги шароитда миллий менталитетимиз ва маънавий хусусиятлармизни асраш, мустахкамлаш ва бойитиш алохида долзарбликни касб этмокда.

Х,озирги дунёда амалга ошаётган глобаллашув жараёнлари ёшларнинг таълим ва тарбия сохасига хам узининг таъсирини курсатмокда. Кулами кенгайиб бораётган интернет тармоклари инсонларнинг имкониятларини кенгайтирмокда. Барча соха сингари таълим сохасида хам бир канча имкониятларни очиб бермокда. Дарс машгулотларини ташкил килишда кургазмали материаллар тайёрлашда ёки зарурий манбалрни тез ва осон топишда ёрдами катта. Айникса ёшларга уй вазифаларни, дарсдан ташкари кушимча машгулотларни бажаришда, мустакил буш вактларида турли дастурлардан тугри фойдалани янги билимлар олишда хам кул келади. Шу уринда янги авлод дарсликларини кодлар оркали тармокларга жойлаштирилиши ёшларни интернет тармоклари билан ишлашга жалб килишини йулга куйилмокда.

Кун сари катталар ва ёшлар орасида оммалашиб бораётган ижтимоий тармоклардан фойдаланиш кулами ортиб бориб, айникса ёшларнинг асосий кундалик машгулотига айланиб бораётгани барчамизга маълум. Мулокот килиш ва ахборот алмашишда узининг купгина кулайликларига эга булган турли ижтимоий тармоклар ва интернет оркали ишлайдиган махсус дастурлардан фойдаланувчилар сони кундан кунга ошиб бориши кувонарли хол албатта, масалан хозирги кунда "Facebook", "Tik-tok", "Twitter", "Instagram", "Mail.ru" ижтимоий тармоклардан, "Telegram", "WhatsApp", "Viber", "ChatON", "WeChat" каби мобил дастурлардан мамлакатимиздаги таълим даргохларида хар бир фан, хар бир сох,а учун керакли булган энг янги ва зарур маълумотлардан самарали фойдаланиш хар биримиз учун долзарб вазифа хисобланади, лекин шуни унутмаслик керакки, бугунги кунда интернет, ижтимоий тармоклар ва мобил дастурлар гаразли геосиёсий максадларни кузлаган турли-туман кучларнинг энг самарали хамда ашаддий куролига айланиб улгурди.

Мамлакатимиз ахолисининг аксарият кисмини ёшлар ташкил этади, интернет тармоклари маънавий тахдидларининг асосий нишони хам куп холларда айнан ёшлар яъни урта мактаб укувчилар, урта махсус ва олий таълим талабалари булиб колмокда. Интернет мафкуравий "жанг"нинг асосий майдонига айланди, бу майдонда исталган маълумотни исталган куринишини топиш муаммо эмас, интернет тармоклари айнан шуниси билан хавфлидир.

Укувчи ва талаба ёшларнинг деярли купчилиги ижтимоий тармоклардаги маълумотларни бадиий адабиётлардан устун куяётгани, натижада укувчиларнинг

китобларни тарк этишаётгани бу оркали ёшларимизнинг билим савияси пастлаб бораётганлиги хам аччик хакикатдир. Бу эса бизнинг келажагимиз мафкуравий хуружлардан тула химояланмаганлигидан огохлантиради. Уларга киска, бачкана видеолар оркали таъсир килишнинг яна бир хавфи болада хотира пасайиши, сабрсизлик, материлларни узок муддат тахлил кила олмаслик, жиззакилик, асабийлик холатларини содир булишига олиб келмокда. Шунинг учун инсон онгини турли кучлар эгаллашга интилиши кучаяётган бугунги кунда ёш авлодни ижтимоий тармоклардаги салбий ахборотлар таъсиридан асраб авайлаш гоят мухим вазифадир.

Интернет тармокларидаги ахлоксизликни таргиб этувчи турли сайтлар, жангари фильмлар, ёшларни компьютер олдига михлаб куяётган виртуал уйинлар ана шундай тахдидларни келтириб чикармокда. Ушбу уйинлардан нима фойда олади деган савол тугилиши табиий албатта, биргина асосли жавоб шуки кимматли вактини бекорга сарфлайди, фикрлаш ва куриш кобилятини сусайтиради. Куп уйинларда пул йигиш, яъни виртуал тарзда пул йигиш ташкил этилган бу эса психологик таъсир хисобланиб факатгина ёшлар эмас хозирги кунда катта ёшдаги, ота-она даражасига етган инсонлар хам бу уйинларга берилиб кетиши натижасида куплаб маънавий таназзулга сабаб булаётганини айтишимиз мумкин. Виртуал уйинлар ичида энг оммалашган GTA хамда "Flesh off duty" жуда хам катта мураккаб боскичлар куйилган булиб, ёшлар бу боскичлардан утиш учун муккасидан кетиб базан уч - турт кунлаб компьютер воситаси олдида утирмокда, уларни ота-онасидан суралган вактда углим шунчаки уйин уйнамокда, компьютер воситаси билан ишлашни урганмокда деб эътибор бермабмиз дейишади. Европа давлатларидан кириб келаётган хар кандай компьютер уйинларида энг камида бир маротаба булсада зуравонлик, фахш ёки шафкатсизлик акс этган холатларини кузатишимиз мумкин, афсуски бу уйинлар ёшларимиз томонидан мунтазам уйнаб келинмокда. Бу холатлар албатта ёшларимизни маънавиятини ва тарбиясини бузилишига сабаб булади.

Табийки компьютер уйинларининг барчаси хам салбийми-?, интернетда мавжуд булган уйинларни ичида инсон онгига ижобий таъсир килувчи турлари хам борми? - деган савол тугилади. Албатта инсон миясига ижобий таъсир киладиган уйинлар хам мавжуд, бу нафакат ёшлар балки катталар орасида хам ишдан чарчаган вактда уйиндан кандайдир завк олиш максадида шахмат, шашка, футбол, теннис каби мияга дам берадиган спорт уйинларини хам виртуал тарзда уйнаш мумкин, булардан ташкари "узбек-инглиз-рус-корейс" тилларини ургатадиган уйинлар хам мавжуд. Ушбу уйинлардан маданий хордик олиш максадида ёки чет тилларини мукаммал урганиш учун фойдаланиш максадга мувофикдир. Х,ар бир нарсада узининг меъёри булган каби, яхши уйин буладими ёки ёмон уйин буладими агар меъёридан ортик уйналса инсоннинг мия фаолиятига салбий таъсир курсатиб, иммунитетини сусайишига яъни ёшларни катталардек ёки катталарни ёш болалардек фикрлаш доирасига олиб келиши мумкин. Компьютер уйинларни соатлаб уйнаш, уларга муккасидан кетиш асло ярамайди. Уйинлардан завкланган бола учун бундай "севимли" машгулотидан булак хамма нарса аста-секин ахамиятсиз булиб колади. Катталарга караганда ёшларнинг бирор нарсага богланиб колиши кучли, уларнинг соглигига етадиган зарар хам бир неча баробар купдир. Узи бошкараётган виртуал уйинни хамма нарсалардан афзал куриши кучайиб боради, натижада болада фикрлаш кобиляти сусаяди, укишга, илм олишга булган кизикиши суниб боради.

Хулоса килиб шуни айтиш керакки, глобаллашув жараёнлари ёшларнинг таълим ва тарбия сохасига хам узининг таъсирини курсатаётган, кулами кенгайиб бораётган интернет

тармоклари инсонларнинг имкониятларини кенгайтириш билан бир каторда салбий окибатларга хам олиб келмокда экан, бефарк булмайлик. Жамиятдаги мавжуд муаммолар, ечими топилмаётган масалаларни хал этиш факатгина муайян соха ходимларинигина вазифаси булмай, балки хар биримизнинг фукаро сифатида маънавий-ахлокий бурчимизга айланмоги даркор.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.