Научная статья на тему 'Problems associated with professional ethics norms in the press of the Soviet Era'

Problems associated with professional ethics norms in the press of the Soviet Era Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
738
171
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЖУРНАЛИСТ / СМИ / КОММУНИСТИЧЕСКАЯ ЭТИКА / КОММУНИСТИЧЕСКАЯ ПАРТИЯ / ДЕМОКРАТИЯ / ЭТИКА / ПРИНЦИПЫ ЭТИКИ / ЭТИЧЕСКИЙ КОДЕКС ЖУРНАЛИСТА / JOURNALIST / MEDIA / COMMUNISTIC ETHICS / COMMUNIST PARTY / DEMOCRACY / ETHICS / PRINCIPLES OF ETHICS / ETHICAL CODE OF JOURNALISM / ВАО / АХЛОқИКОММУНИСТ / ҳИЗБИКОММУНИСТӣ / ПРИНСИПҳОИ АХЛОКӣ / КОДЕКСИ ЭТИКАИ ЖУРНАЛИСТӣ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Бабаджанова Мутриба Султоновна

В статье раскрываются проблемы возникновения этических норм журналистской деятельности в советскую эпоху. Актуальность представленной статьи не вызывает сомнений, так как на современном этапе проблема этики в журналистской деятельности с научной точки зрения является новым явлением, поскольку накопившиеся годами знания в данной области стали основой для возникновения и принятия этических норм.Автором проведена глубокая работа по определению соблюдения этических норм в советской и современной журналистике. Выделяются и описываются характерные особенности профессиональных этических норм в прессе советского периода.Подчёркивается, что во многих материалах СМИ наблюдается несоблюдение этических норм журналистской деятельности. В этой связи автор считает, что исследование основ возникновения норм этики журналистики является важным аспектом в современной науке.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Проблемы профессиональных этических норм в прессе советской времён

The problems associated with the rise of ethical norms of journalistic activities referring to the Soviet Era are disclosed by the author of the article. The relevance of the present article is not in doubt, at the present stage, the problem of ethics in journalism activities from the scientific point of view is a new phenomenon. As knowledge accumulated over the years in this area became the basis for the emergence and adoption of ethical norms. The author of the article profound work has been done on the definition of ethics in modern journalism. The author points out that there is non-compliance with ethical standards of journalism in many media materials. In this regard, the author believes that the study of the foundations of the emergence of norms of journalism ethics is an important aspect in modern science.

Текст научной работы на тему «Problems associated with professional ethics norms in the press of the Soviet Era»

УДК 002.6 М.С.БОБОЧ,ОНОВА

ББК 76.12

МУАММОИ МЕЪЁРХОИ ЭТИКАИ КАСБЙ ДАР МАТБУОТИ ДАВРАИ ШУРАВЙ

Вожа^ои калиди: журналист, ВАО, ахлоцикоммунист, уизбикоммунист, демократия, этика, принсищои ахлоцй, кодекси этикаи журналист.

Ч,омеаи мутамаддин наметавонад берун аз меъёрхои ахло;и умумиинсонй бошад. Хдр чомеа меъёрхои ахло;ии худро дар асоси арзишхои маънавию сиёсии худ ба ;олаб гирифта, рукнхои мухими ин фаъолиятро дар самтхои гуногун муайян менамояд.Аз чумла, чомеаи шуравй ё ба истило^ коммунистй бо меъёрх,ои ахлокди худ ба тамоми сох,ах,ои хочагии халки он аз чумла журналистика таъсиргузор буд.

Ахло; дар фаъолияти касбии журналист на;ши нихоят мухим дорад. Ин холат хангоми ичрои вазифахои касбй бараъло зохир мешавад.

Аввалан, ахло; муносибатхои журналистро бо чомеа, хусусан, ба истеъмолкунандагони иттилоот ба низом медарорад, яъне ин муносибатхо дар чараёни фаъолияти муайян, зухур мегардад. Меъёрхои ахло;й хамчун низоми ба тартиб даровардашудаи бевоситаи рафтори журналист ин ё он рафтор, масалан, паст задани шаъну шараф ва эътибори кориро руирост манъ мекунад, ё вобаста ба ин ё он шароит рафтори муайяни чомеа, чунончи, инъикоси мушкилоти шахс ё шахсони ба он дучоршударо зарур мешуморад. Дар мураттаб сохтани ахло;и касбии журналист на;ши принсипхо, талаботи категория ва гояхои ахло;й низ мухим мебошанд, зеро онхо журналистро дар доираи фаъолияти касбй ба идора ва назорат кардани рафтори худ хидоят менамоянд. Албатта, чунин низоми рафтор пеш аз хама ба манфиати журналист аст, зеро ин холатхо эътибору эъти;оди чомеаро ба журналист ва ВАО бештар мегардонад. Зимнан риоя шудани меъёрхои ахло;и касбй хамчун ба тартибандозандаи муносибати журналист ба чомеа барои журналистика ахамияти баланд дорад. Хдр як зухуроти беэътиной, беэътиборй ба ахло;, сарфи назар аз он ки он бо кадом ма;сад амалй мегардад ба манфиатхои умумии журналистика ва тамоми чамъият таъсири манфй мегузорад.

Муносибатхои ахло;ии журналист, мачмуи робитах,о байни журналист ва омма (аудитория, истеъмолкунандаи иттилоот), аст ки маром, а;ида ва ма;садхои муайяни ахло;иро ба рохбарй гирифта, ин ё он меъёри ахло;иро ба амал мебароранд. Албатта, ин муносибатхо хам дар алохидагй ва хам дар робита бо рафтор дигари чамъиятй: и;тисодй, сиёсй, ху;у;й, ичтимой ва гайра вучуд дошта метавонад. Азбаски дар хаёт чунин робита бештар ба назар мерасад, аз байни тамоми муомилоти дигар чудо намудани рафтор ахло;й ва бо муносибатхои дигари чамъиятй ало;аи марбут доштани онхоро аз назар гузаронидан хеле мухим аст. Айни замон, хусусан, дар мавриди дар фазои иттилоотии кишвар фаъолият доштани ВАО-и гуногун, беэътиной ба муносибатхои ахло;и касбй боиси содир шудани сахву галат дар муносибат бо зухуротхои чамъиятй, баходихй ва рафтор мегардад.

Чунончи, муносибати байни журналист бо хамкорон дар колективи алохидаи идораи ВАО пеш аз хама аз руи вазифахои корй муайян карда мешавад, вале он чиз бад аст, ки агар дар паси манфиатхои кор одамони зиндаи дорои хул;у атвори алохида, андешаву а;идахо, самимияту нафрат муносибати нисбат ба якдигар ва ба кор доштани онхо пинхон монад, чанбахои рухию равонии ин муносибатхо аён нагардад. Во;еан, агар ин чихати муносибати ахло;ии байни одамон ба эътибор гирифта нашавад, албатта, ин кор дар халли вазифахои бевоситаи хайати кории идора зарар мерасонад.Фаъолияти корй ба таври матлуб ба рох монда намешавад, ки ин холат ба сифати маводи журналист ва дар мачмуъ ба ВАО таъсири манфй мерасонад.

Дар санадхои меъёрии ху;у;й, маводи анчуманхои хизби коммунистй принсипхои ахло;й меъёрхои рафтори чомеа муаррифй мешуд, чунки ба андешаи идеологхои шуравй «дар раванди ба коммунизм гузаштан роли принсипхои ахло;й дар хаёти чамъиятй торафт зиёд мешавад» (6, 123).Аз ин ру, коммунистон на;ши бузурги тарбияи ахло;иро дар шароити сотсиализми мутара;;й таъкид кардаанд. Дар асл он мохияти гоявй дошта, тамоми сохахои фаъолиятро дар ин самт фаро гирифта буд.

Мавриди зикр аст, ки дар хар давру замон журналистика дар баробари вазифаи ичтимой фориг аз фаъолияти гоявй буда наметавонад. Тиб;и назарияи марксистй-ленинй журналистика

фашанги гоявй махсуб меёфт. Аз ин лихоз дар кори татби;и гояи коммуниста дар замони шуравй на;ши журналистика муассир буд. Низоми ;оидаву меъёрхои умумии фаъолияти иттилотии журналистика,ки дар рафти ичрои вазифа, фаъолияти корй ба амал меояд, принсипхои журналистика муаррифй мешавад.Тартиботу ;онунияти фаъолияти журналистика вобаста ба мав;еи муайяни он дар низоми идораи чамъият ва аз руи хусусияти муносибат бо гурухдои дигари чамъиятй:хизбхо,хал;,давлат,миллат,бо инсон,бо муносибат ба хаёти во;ей муайян мегардад (1,79).

Ин меъёри мухтасар дар шакли зайланд: хизбият, хал;ият, демократизм, оммавият, интернатсионализму ватанпарварй, инсондустй, ха;и;атнигорй ва фаврият принсипхои онро ташкил мекунад. Хдр яке аз ин меъёр манфиатхои синфиро ифода мекунад, ки барои хар як журналист ва дар мачмуъ журналистикаи шуравй имконият ва зарурияти инъикоси муътамади во;еаро пешбинй менамояд.Ч,оиз ба ;айд аст, ки меъёрхои зикршудаи матбуот рахнамое мебошад, ки дар такя ба он воситахои ахбори оммавй ва таргиботи шуравй вазифахои ичтимоияшонро дар амал татби; менамоянд.

Аммо ба андешаи профессор И. Усмонов масъулияте, ки дар назари матбуоти шуравй мавчуд аст, ба назарияи масъулияти аврупой на факат монанд нест, балки хатто му;обил аст (10, 4).

Муха;;и;они тоники давраи шуравй журналистикаро ба матбуоти болшевикй ва хизбию шуравй таксим кардаанд.Ба гуруди аввал нашрияхои ленинии то Ин;илоби Октябр ва ба гурухд дуюм-матбуоти миллии замони шуравиро дохил мекунанд.

Олимони сохаи таърихи журналистика ;ариб тамоми давраи таъсис, ташаккул ва рушди журналистикаи коммунистии давраи аввали шуравиро ба фаъолияти асосгузори давлати шуравй В.И.Ленин ало;аманд медонанд.Дар асл ин заминаи во;ей дорад,зеро В.И.Ленин ташкилкунанда ва публитсисти асосии рузномахои марксистию болшевикии-«Искра» (1900),«Вперёд», «Пролетарий» (1905) ва «Правда» (1912) махсуб меёбад.Зиёда аз ин,ба андешаи муха;;и;они точик,«воситахои ахбори оммавии муосири шуравй дар ин айёми дигаргунсозихо дар асоси назарияи ленинии журналистика,ки дар ;арорхо ва хуччатхои ^КИШ инъикос ёфтаанд, батадрич, инкишоф» ёфтаанд (5, 5).

Агар В.И. Ленин фаъолияти журналистони хизбиро «;исми адабии кори хизбии пролетариат» (4,33) номида бошад, муха;;и;они журналистикаи точик,аз чумла А.Нуралиев ва А.Саъдуллоев ;исми муташаккил ва ба на;ша гирифташудаи кори хизбй гуфтаанд (5, 7).

Рохбарони давлат ва хизби коммунисти шуравй воситахои ахбори оммаро чун муассисаи гоявй медонистанд.Аз чумла, Котиби генерали кумитаи марказии Х^изби Коммунисти Иттиходи Шуравй М.С.Горбачёв дар вохурй бо рохбарони воситахои ахбори омма, муассисахои гоявй ва иттифо;и эчодй, ки 8 январи соли 1988 барпо гардида буд, ин суханони Ленинро хотирнишон сохт: «Матбуоти шуравй мулки шахсй нест. Бори дигар чунин суханони Ленинро ба хотир меорем, ки адабиёт як ;исми кори умумихизбй гуфтааст (8).

Принсипхои фаъолияти журналисти шуравй, на захмати андешаи худи журналситон, балки махсули андешаи идеологхои шуравй буд, ки асоси онро таълимоти марксистй-ленинй ташкил менамуд. Асосхои назарияи журналистикаи шуравй низ аз хамин манбаи таълимоти марксистию ленинй маншаъ мегирифт.

Фахмиш ва чахонбинии журналист низ аз руи низоми меъёрхои гоявии журналситикаи шуравй шакл гирифтааст. Ин чост, ки асосхои чахонбинии журналист дар низоми меъёрхое зохир мешавад, ки журналист онхоро дастури кори худ ;арор додаст. «Принсипи идеянокй хамчун мунтазам, эчодкорона дар амалияи философияи марксистй-ленинй, идеологияи коммунистй, ки манфиати пролетариат ва хамаи мо мехнаткашонро ифода мекунад, фахмида мешавад.Идеянокии журналист ин аз чихати назариявй мусаллах будан, фахмиши чу;ури хаёти чамъиятй ва фаъолона «тачдидкунии» маводи нави ха;и;иро мефахмонад» (7,169).

Меъёри хизбии журналистикаи коммунистй ифодаи олй махсуб меёфт.Идеологияи шуравй кори журналистро дар татби;и гояхои худ мухим медонист.Ба вижа, дар вазъи муборизаи тезутунди гоявй пайравй намудани журналист ба меъёри хизби коммунистй мухим буд. Муносибат ба ходисахои ичтимой, чй дохилй - сиёсй ва чй байналхал;й, аз мав;еи хизб ба рох монда мешуд. Ин кори сиёсати иттилоотии нашрияхо махсуб меёфт, аз ин ру риоя накардани ин принсип боиси номуайян шудани равияи сиёсии нашрия дониста мешуд.

Меъёри дигари хеле мухими журналистика хал;ият дониста мешуд, ки дар он на;ши журналистика хамчун ифодакунандаи манфиати хал; муаррифй мешуд.Аз ин ру сиёсати хизби коммунистй - сиёсати дигаргунсозии хамаи сохахои чамъияти шуравй, ривочи демократикунонй,

ки аз тарафи тамоми хал;и шуравй дастгирëфта, мyаррифй мешyд. Ба андешаи ин муха;;и;он меъëри хал;ият тарафхои назарию амалии жyрналистикаро низ инкишоф дода, барои мyнтазам татби; кардани меъëрx,ои интернатсионализми пролетарй, ватанпарварии шуравй ва Fайра шароит фарохам оварда метавонад (5, 7).

Жyрналистикаи шуравй доимо дар тамоми давраи мавчудияти худ талош дошт, ки дар сафи пеши мyбориза барои сохтмони чомеаи коммунистй бошад. Он фишанги мухими дастгохи гоявии чомеаи шуравй махсуб ëфта, зери назорати ;атъии сензураи давлатй ;арор дошт. Ба ин вач^ тамоми маводи дар воситахои ахбори омма манзургашта аз санчиши сензура мегузашт ва сипас рУи чопро медид.

Дар чомеаи сотсиалистй ба BAO ва ташви;оти вазифаву имкониятхои нихоят зиëд пешниход карда шуда буд. Ба андешаи муха;;и;он «Дар инъикоси пахлухои гуногуни хаëт матбуот, радиову телевизион бо тавзехи публитсистии во;еият сахм мегузоранд ва ин як амри му;аррарист» (5, 41).

Таълимоти ленинй асоси мохияти журналистикаро ташкил медод,зеро махз бо «кори доимии публитсистй» (3, 94), метавон ба чамъият дар халли масоили гуногун кумак расонд.

Хусусияти хизбияти журналистикаи шуравй ин принсипи оштинопазир будан ба душманони шуравиро та;озо менамуд. Дар ин чомеа ;увваи публитсистика дар хизбияти коммунустй будани он дониста шуда, имконияти онро дар объективона, илмй ва бо тахлил нишон додани хаëти чомеа медиданд.

OFOЗи му;арраршавии меъëрхо, аз як тараф шаходати пайдоиши афкори касбй - ахло;й бошад, аз тарафи дигар тасди;и он аст, ки нихоят дар давоми асрхо ташаккули идомаëфтаи ахло;и касбии журналистй ба охир расид ва он бо дарачаи кофии натичагирй ба кор шуруъ намуд. Аммо ин танхо ба он кишвархое тааллу; дорад, ки инкишофи табиии тамаддун, бе дигаргуншавии печидаи танзими чомеа чун низоми кибернетикй чараëн дошт.

Точикистон чун дигар чамохири соби; шуравй ба ин зумра кишвархо дохил намешавад. Идеологхои пешбари ^изби коммунистй, ки барои эътирофшавии таълимоти марксист-ленинй чун таълимоти мутла;и илмй, тахлили чиддии манбахои та;симоти дороихоро дар чомеа пешниход кардаанд.

Бо назардошти ин холат коммунистон хаëлнигории ичтимоии бенихоят чаззоберо ба сифати барномаи амалии дигаргункунии хаëти чомеа тахия карданд. Агар дар мачмуъ соби; Иттиходи Шуравиро, ки мо 70 сол дар хдйати он будем, ватани худ гуем, пас хайëлпарастии чамъияти ичтимоии марксистй дар худуди кишвари мо санчида шуд, яъне он ба сифати майдони озмоиши ин барнома баромад намуд. Метавон гуфт, ки аз соли 1917 рушди чунин чомеа бо здадшавии ма;оми самти субъективй дар равандхои объективии фаъолияти чомеа,шаклхои гуногуни дахолати инсон ба механизмхои табиат ва таърих муайян гардид. Ин ба муносибати инсон бо табиат ва ташкили хаëти одамон таъсири худро гузошт. Дар 1/6 ;исми Замин давлати аз чониби хизби коммунистй рохбарикунанда ба вучуд омад, ки ма;сади татби;и барномаи тахияшудаи дигаргункунии чомеа дошт ва ташаккули самтноки намуди муайяни шахсият "тарбияи коммунистй" дар назар дошт.Дар барномаи мазкур FOяхои аз ну;таи назари инкишофи чомеа муфид кам набуданд, аз чумла нисбат ба муносибатхои ахло;й, аммо ма;сади "хушбахт гардонидани инсоният бо хама гуна роххо" аз OFOЗ зуровариро дарбар мегирифт ва дар худ тахдиди вайроншавии ахло;ии чамъиятй - механизме, ки дар иродаи ихтдарии шахсият асос ëфтааст, дошт. Аз ин лихоз барои татби;и вазифахои хукмрони давлат низоми васеи рохбарикунандаи маъмурй зарур гардид, ки бо дастгохи пури;тидори мачбуркуние таъмин гардида буд, ки асосан ба ашхоси андешаи дигардошта равона шудааст.

Дар чунин шароит матбуот, дар мачмуъ BAO ба 'растери хизб" табдил ëфт ва хатто ;исми таркибии низоми маъмурй-рохбарикунанда гардид. Чунин муносибати олудаи идеологияи коммунистй боиси он гашт, ки ба дахсолахо рузноманигоронро побанди ин мафкура гардонда, журналистика аз равандхои журналистикаи байналхалкй ;афо монд. Муносибатхои касбию ахло;й бо вобастагии хизбии журналист чунон дигаргун шуда буданд, ки ахамияти инфиродии худро гум карданд. Мундаричаи ;арзи касбии кормандони матбуот дар Оинномаи Иттиходи журналистони ИЧ,ШС танхо бо вазифахое, ки назди худ Х^изби коммунистии кишвар дошт, бе назардошти вижагихои журналистика муайян карда мешуд. То охири солхои 80-ум дар бораи ягон кодексе, ки дар он меъëрхои рафтори касбии журналисти шуравй дарч шуда бошад, сухан намерафт. Дар бисëр холат мухити рузноманигорон аз хуччатхои байналмилалие, ки ба ахло;и

жypнaлиcтй вoбacтaгй дoштaнд, бexaбap мeмoндaнд. Дap M^eaK шypaвй мacъaлaи этикаи кacбй мaвpиди мyxoкимa ;apop нaдoшт, acлaн идeoлoгxoи кoммyниcтй мавмуд бyдaни мyaммoи axлoк,и кacбиpo дap жypнaлcитикaи шypaвй эътиpoф нaмeкapдaнд. Ба ин дaлeл этикаи кacбй чун фанни дapcй 6o мeъëpи хизбияти жypнaлиcтикa ^мут^ик; эътиpoф мeшyд ва дap нaкшaxoи таълимй

вумуд нaдoшт.

Чyнoнe, ки мухдк;к;ик;и coxa Г. Лaзyтинa кайд мeкyнaд,дap ИЧ,ШС, кopи вacoити axбopи oммapo мeъëpxoи хизб танзим мeнaмyд. Ч,aвoбгapии имтимoй ва кacбии жypнaлиcтpo мaвoбгapии хизб иваз мeкapд. To м^на^и coли 1990 Faйp аз мeъëpxoи хизбй ягoн acнoди кacбии xy^y^e, ки фaъoлияти BAO-po ба танзим мeдapoвapд, мавмуд набуд (2, 10).

Гуфтан мумкин аст, ;oнyнгyзopй oид ба мaтбyoт тaнxo coли 1990 na^o шуд. Aз ин ^o тacaввyp кapдaн мушкил нecт, ки ба жypнaлиcтикaи ватанй чй тaвp ба тaъинoти acлии худ шди; мoндaн ва xycycиятxoи муайянкунандаи ^c6po аз дacт нaдoдaн дyшвop буд. Дap xoлaтxoe, ки жypнaлиcтoн мутобщи тacaввypoти худ дap бopaи к^зи кacбй ба фaъoлият кушиш мeкapдaнд, аз oнxo кувват ва иxтиpoкopии фавкулгода зapyp мeшyд, ки мaвoди oнxo pyn 4on oяд. Aммo чунин миcoлxo aнгyштшyмopaнд. Дap a^ap мaвpид нaмoяндaxoи '^oprex^' жypнaлиcтй ба шapoит мутоби; мeшyдaнд ва 6o танз oид ба шyмopaи здади гyнaпaзиpии фaъoлияти худ 6o тaлaбoти axлoк;и умумй cyxaн мeкapдaнд.

^aдaфгyзopй ба caмти oшкopбaëнй ва гутогунии aфкop, ки coли 1985 ба шфати к^мата acocии хати нави cиëcии coxтopxoи xyкмpoни ИЧ,ШС, бapoи жypнaлиcтикa дap вoкeъ бapгapдoнидaни cимoи худ ва xyкyкxoи худ буд. Тиб;и кoнyнгyзopй мaтбyoт аз фишopи гoяи кoммyниcтй oзoд шуд. Oзoдии cyxaн, oзoдии изxopи нaзap на тaнxo дap cyxaн балки ба тaвpи ^нунй зaминaгyзopй шуд. Aммo, мaxз xaмин oзoдй бapoи кaмoлoти кacбию axлoкии pyзнoмaнигopoни мo имтиxoни аввалини миддй гapдид. Маълум шуд, ки дap ин мoдa мo аз xaмкacбoни худ аз кишвapxoи гyнoгyн xeлe k^o мoндaeм. ^oлaтxoe ба вумуд мeoмaдaнд, ки жypнaлиcтoни мaтбyoти мo аз дoиpaи axлoк;e, ки фaзoи oзoди эмoдй 6o oн муайян мeшaвaд, бepyн мeбapoмaдaнд. Oзoдии cyxaн дap aкcapи мaвpидxo ба xyдcapии pyзнoмaнигopoн - як шакли paфтopи кacбй дap матн ë дap мyoшиpaти кacбй мубаддал шуд, ки oн на 6o мeъëpxoи axлoк, на 6o мaнфиaтxoи мoмea, 6o xeM чиз мyвoфик;aт нaмeкapд, тaнxo 6o "мexoxaм"- и шахш.

Раванди мeъëpгyзopии кacбии pyзнoмaнигopoн, ки дap дaвлaтxoи дeмoкpaтй дap acpи ХХ OFOЗ шуд, 6o фaъoлияти миддй oид ба нaзopaти pиoяи мeъëpxo аз мoниби xaйaти тaxpиp xaмpoxй мeкapд. Дap oxиpи acp ин paвaнд ба нaтимaxoи нaзappac нoил шуд.

Aввaлaн, як кабати тacaввypoти кacбию axлoкй, ки дap oн yxдaдopиxoи ба тaвpи вoкeъбинoнa мyкappapшyдaи жypнaлиcтикa дap мoмea ва cифaтxoи айнй зapypбyдaи мaвoди жypнaлиcтикa зoxиp мeшaвaнд, ки инpo мyндapимaи як ;aTOp кoдeкcи аз мoниби тaшкилoти жypнaлиcтй ва xaйaти aлoxидaи эмoдии pyзнoмaxo кабулшуда иcбoт мeкyнaд.

Баъдан, пaйдapxaмии амали axлoк;и кacбй ва шaклxoи тaъcиpи мoмeaи кacбй ба aъзoи худ муайян шуданд, ки инpo xoлaтxoи cepшyмop аз амалияи тaшкилoти жypнaлиcтй дap кишвapxoи гyнoгyни мaxoн шaxoдaт мeдиxaд.

Сoниян,бa тaвpи умумй cимoи кacбию axлoкии жypнaлиcт муайян шуд. Ба cимoи мaзкyp caтxи баланди axлoк;и баланд, caдoкaти бeaндoзa ба к^зи кacбй ва эxcocи баланди маеъулияти кacбй xoc acт. Инpo дap xoлaтxoи cepшyмop xaнгoми фaъoлияти xaмкopoни xopимй xaнгoми xoлaтxoи фавкугодда (табаддуготи 1991 coл, xoдиcaxoи хунини манги шaxpвaндии тaxмилй, xoдиcaxoи мycaллaxoнaи вoдии Рашт, шaxpи XopyF ва f.) мyшoxидa кapдaн мумкин буд.

Мaвpиди зикp acт, ки xaнгoми ташхиш вазъияти бaxcнoк вoбacтa ба axлoк, ки дap BAO-и Toмикиcтoн ба вумуд oмaдaacт, мyxaк;к;ик;oни coxa ба oн таваммух мeкyнaнд, ки эxтимoл, ба жypнaлиcтoн cтpaтeгияи интиxoби кacбии шaxcй нopacoй мeкyнaд, дap o^o малакаи кабули кapopи мустакил дap вазъияти дyшвopи кacбй, ки дap oн мacъyлият мeбapй ë таваккал мeкyнй,вyмyд нaдopaд.Taлaбoти мeдиaбoзop ба oн мycoидaт намуд, ки вocитaxoи axбopи oммa бeштap имкoниятxoи мустакил na^o нaмoянд. Чунин иcтиклoл ба oн oвapдa pacoнд, ки дacтгиpии бeвocитaи мoддй ба BAO аз мoниби xoкимияти давлатй cycт шуд. Нoвoбacтa ба ин, ба жypнaлиcтикa чун интикoдкyнaндaи фaъoлияти coxтopи давлат як ;aTOp фaшaнгxoи cиëcй, икти^дй ва мaъмypиepo иcтифoдa нaмoяд, ки мeтaвoнaд тaвaccyти oн ба фaъoлияти вocитaxoи axбopи oммa тaъcиp дoштa бoшaд. Ин oмили миддй дap poxи фaъoлияти oзoди вocитaxoи axбopи oммa acт.

Хулоса, дар фазой журналистикаи Иттиходи шуравй, ки журналистикаи точик низ бо он пайванд буд, танхо дар нимаи дувуми асри ХХ присипхои этикаи касбии журналистии илман асоснок ёфта пайдо шуд. Танхо соли 1918 масъалаи риояи меъёрхо этикаи касбии журналистй зухур гардид. Ин холат бо пайдоиши хизби коммунистй ва Ин;илоби Октябр ало;аманд аст. Зеро махз дар ин давра рузнома воситаи «ёрирасони хизб» гардид. Илова бар ин, журналистика ;исми чудонопазири низоми маъмурй гардид.

Принсипхои этикаи касбй дар доираи фанни махсус ё дастурхои алохида мавчуд набуд, зеро ахло;и касбй аз принсипхои ахло;и хизбй маншаъ мегирифт.Дар шароити тобеияти куллии журналистика ба сиёсати давр,этикаи касбй хамчун предмети мушаххас баромад намекард.Бо вучуди ин дар ин солхо журналистика хамчун илм инкишоф меёфт. Дар тамоми донишгоххои Иттиходи Шуравй факултаву шуъбахои журналистика ташкил гардида, шумораи тах;и;оту рисолахои илмй афзуд. Ба сифати заминаи дигари пайдоиши меъёри этикаи касбии журналистй метавон съезди якуми якчояи журналис тони шуравиро метавон таъкид кард.Съезди мазкур соли 1959 дар шахри Маскав баргузор гардид. Натичаи асосии съезд ташкили Шурои журналистони ИЧ,СШ ба хисоб мерафт. Соли 1967 мачаллаи касбии «Журналистика» аз нав ба фаъолият шуруъ намуд. Хдмин тари; манбаи кофй барои дарки талаботи ;онуниятхои касбй ба миён омад.

ПАЙНАВИШТ:

1. Прохоров,Е.П. Введение в теорию журналистики:Учебное пособие/Е.П.Прохоров,С.М.Туревич, А.Х.Ибрагимова.-М.,1980.-320 с.

2. Лазутина,Г.В.Профессиональная этика журналиста/Г.В. Лазутина.-М.,2006.-240 с.

3. Ленин,В.И.Асархо/В.И.Ленин.-Душанбе,1956-640 с.-8ч

4. Ленин,В.И.Асархо/В.И.Ленин.-Душанбе,1956-606 с.-10 ч.

5. Нуралиев,А.Журналистикаи советии точик/А.Нуралиев,А.Саъдуллоев,И.Усмонов,У. Гулмуродов.- Душанбе, Ирфон, 1989. -174 с.

6. Программаи партияи комунистии Иттифо;и Советй - Ирфон, 1970. - 123 с.

7. Теория и практика Советской периодической печати - М., 1980.-374 с.

8. Точикистони Советй//-1988. -14 январ.

9. Точикистони Советй // -1988. -19 феврал.

10. Усмонов,И.К.Шархи «Меъёрхои ахлокии фаъолияти журналистй дар Точикистон»/И.К.Усмонов.- Душанбе,2011.-64 с.

REFERENCES:

1. Prokhorov,E.P.Introduction to the Theory of Journalism: manual/E.P.Prokhorov,S.M.Turevich, A.Kh.Ibragimova.-M.,1980.-320 р.

2. Lazutina,G.V.Professional Ethics of Journalism/G.V.Lazutina.-M.,2006.-240 p.

3. Lenin,V.I.Works/V.I.Lenin.-Dushanbe,1956.-640 p.-V.8.

4. Lenin,V.I.Works/V.I.Lenin.-Dushanbe,1956.-606 p.-V.10.

5. Nuraliyev,A.Tajik Soviet Journalism/A.Nuraliyev,A.Sa"dulloyev,I.Usmonov,U.Gulmurodov.-Dushanbe:Cognition,1989.-174 p.

6. The Programme of the Communist Party of the Soviet Union.-Dushanbe:Cognition,1970.-123 p.

7. Theory and Practice of Soviet Periodical Press. - M., 1980. - 374 p.

8. Tojikistoni Soveti (The Soviet Tajikistan) // 1988. January 14.

9. Tojikistoni Soveti (The Soviet Tajikistan) // 1988. February 19.

10.Usmonov,I.K.The Interpretation of «Moral Criteria of Journalistic Activities in Tajikistan» / I.K. Usmonov. - Dushanbe, 2011. - 64 p.

Проблемы профессиональных этических норм в прессе советской времён

Ключевые слова: журналист, СМИ, коммунистическая этика, коммунистическая партия, демократия, этика, принципы этики, этический кодекс журналиста.

В статье раскрываются проблемы возникновения этических норм журналистской деятельности в советскую эпоху.

Актуальность представленной статьи не вызывает сомнений, так как на современном этапе проблема этики в журналистской деятельности с научной точки зрения является новым явлением, поскольку накопившиеся годами знания в данной области стали основой для возникновения и принятия этических норм.Автором проведена глубокая работа по определению соблюдения

этических норм в советской и современной журналистике. Выделяются и описываются характерные особенности профессиональных этических норм в прессе советского периода.Подчёркивается, что во многих материалах СМИ наблюдается несоблюдение этических норм журналистской деятельности. В этой связи автор считает, что исследование основ возникновения норм этики журналистики является важным аспектом в современной науке.

Problems Associated with Professional Ethics Norms in the press

of the Soviet Era

Key words: journalist, media, communistic ethics, communist party, democracy, ethics, principles of ethics, ethical code of journalism

The problems associated with the rise of ethical norms of journalistic activities referring to the Soviet Era are disclosed by the author of the article.

The relevance of the present article is not in doubt, at the present stage, the problem of ethics in journalism activities from the scientific point of view is a new phenomenon. As knowledge accumulated over the years in this area became the basis for the emergence and adoption of ethical norms. The author of the article profound work has been done on the definition of ethics in modern journalism. The author points out that there is non-compliance with ethical standards of journalism in many media materials. In this regard, the author believes that the study of the foundations of the emergence of norms of journalism ethics is an important aspect in modern science.

Маълумот дар бораи муаллиф:

Бобоцонова Мутриба Султоновна, унвончуи кафедраи журналистика ва назарияи тарчумаи Донишгохи давлатии Хучанд ба номи академик Б.Рафуров (Цумхурии Точикистон, ш.Хучанд), Е- mail: mbobojonova1987@mail.ru

Сведения об авторе:

Бабаджанова Мутриба Султоновна, соискатель кафедры журналистики и теории перевода Худжандского государственного университете имени академика Б.Гафурова (Республики Таджикистан, г.Худжанд), Е- mail: mbobojonova1987@mail.ru

Information about the author:

Bobojanova Mutriba Sultоnovna, aspiring degree candidate of the department of journalism and translation theory of the Tajik philology faculty under Khujand State University named after academician B. Gafurov (Tajikistan, Khujand), E-mail: mbobojonova1987@mail.ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.