CC BY
52
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK/MILITARY TECHNICAL COURIER, 2012., Vol. LX, No. 4
POKAZATELJ IZGRAĐENOSTI LOGISTIKE ODBRANE KAO NAUKE
Marko D. Andrejić, Marjan A. Milenkov,
Univerzitet odbrane u Beogradu, Vojna akademja, Katedra logistike, Beograd,
DOI: 10.5937/vojtehg1204102A
OBLAST: logistika
VRSTA ČLANKA: naučna kritika
Sažetak:
U praksi se sreće više pristupa kada je u pitanju razmatranje do-stignutog nivoa izgrađenosti razvoja neke naučne discipline. Kod jednih pristupa analiziraju se spoijni (eksterni) pokazateji koji upućuju na razvi-jenost naučne discipline, odnosno istraživačke mreže, a kod drugih pristupa ulazi se u analizu strukture nauke, j. elemenata njene konstitucje.
Dostignuti stepen razvoja sistema odbrane i rjegovog (eksternog i internog) okruženja, opšta saznanja o razvoju i sistemskom tretiranju nauke i aktuelan društveni trenutak zahtevaju da se sagledaju interni i eksterni pokazateji izgrađenosti logistike odbrane kao nauke (nauke odbrane).
Opšta saznanja o nastajanju, razvoju i međuzavisnosti nauka, interni i eksterni pokazateji dostignutog stanja razvoja logistike odbrane pokazuju da je treba razvjati u mrežnom okruženju, kao muitidicipinarnu nauku, uz te-snu saradnju sa ostalim posebnim disciplinama logistike, aii u okviru nauka odbrane, kako bi što više doprineia unapređenju odbrane kao važne držav-ne funkcje i većem pribiižavanju učenja naučnih discipiina koje se bave teh-ničkim sistemima i tehnoiogjama i tzv. ortodoksnih vojnih naučnih discipina.
Kjučne reči: društveno određenje, aktuelni društveni trenutak, razvoj nauke, logistička podrška, logistika odbrane, eksterni pokazateji, interni pokazateji, integrativni procesi.
Uvod
Jedna od velikih promena koja se desila u sistemu odbrane jeste i promena u sferi logističke podrške i prihvatanje opredejenja o lo-gistički održivoj odbrani, odnosno o potrebi naučnog definisanja logistički održivih nacionalnih aspiracija u oblasti odbrane, zasnovanih na pozna-vanju logističkih mogućnosti.
Ovo načelno opredejenje nametnulo je promene na širokom frontu logi-stičke odgovornosti (tretiranje logistike kao subjekta upravjanja; projektova-nje sistema koji se podržava na logističkim osnovama; projektna ugradnja
markodandrejic@hotmail.com
pogodnosti za logističku podršku; posmatranje i organizovanje logistike na funkcionalnom pristupu; zahvati u sferi, koncepcje, organizacje i tehnologje; potreba za organizaciono-tehnološkim projektovanjem upravnih i izvršnih organa logistike; studioznu analizu logističkog kadra, opreme, logističke infra-strukture, planova, normative, literature; analizu školovanja i usavršavanja lo-gističkog kadra i logističkih aspekata obrazovanja i usavršavanja nelogistič-kog osoblja; autsorsing u logistici; multinacionalna logistika; logistički informa-cioni sistem; određivanje težišta i prioriteta u logistici) i po celoj njenoj dubini.
Jednom rečju, izmenjena je logistička objektivna društvena stvarnost (stvari, pojave i procesi u njoj) i nastupilo novo stanje koje treba naučno tretirati, opisati, objasniti i predvideti razvoj, koristeći sva pozitivna isku-stva iz prošlosti.
U logistici odbrane se intenzivnje, planski i na organizovan način vr-ši sistemsko prikupljanje kvantitativnih podataka, dovojno obuhvatnih i sistematskih, za analizu koja dozvojava formulisanje niza sudova i za-kjučaka koji su ranje bili mogući samo kao rezultat nekih kvalitativnih ocena. Razne discipline koje tretiraju određene predmete i probleme logistike odbrane, a koje su se stvarale pojedinačno, intenzivno se usklađuju u celinu koja je veća od zbira svih delova.
Cij koji se želi dostići ovim radom jeste da se, osloncem na različita dostupna metodološka saznanja, sa različitih aspekata (eksterni i interni), sagleda izgrađenost logistike odbrane kao nauke koja se bavi jednim va-žnim društvenim područjem objektivne stvarnosti, a radi stvaranja kvali-tetne podloge za njen razvoj u mrežnom okruženju, u okvirima postoje-ćeg sistema nauka u društvu, proširenog naukama odbrane.
Prema Derek J. De Sola Price, jedno novo istraživačko područje ili is-traživačka mreža je dostiglo stepen razvjene naučne discipline (naučno iz-građeno) kada postoje: specijalizovane istraživačke institucije i obrazovni programi; specijalizovana sredstva informisanja, odnosno naučni časopisi i profesionalna društva na nacionalnom i internacionalnom nivou [4].
Eksterni pokazatelji izgrađenosti logistike odbrane kao nauke
Kao nauka logistika odbrane1 se razvija kroz nastavni proces u usta-novama koje se bave obrazovanjem, kroz aktivnosti istraživača (iz obra-zovnih i istraživačkih ustanova) u naučnim projektima, naučnim i stručnim
1 Logistika odbrane može se definisati kao multidisciplinarni sistem međusobno povezanih naučnih disciplina i naučnih teorija (prihvatjivo hijerarhijski ustrojen, solidno koherentan, sa vezama (labavim) između elemenata sistema i sistema sa okruženjem) iz graničnih oblasti koje prikupjaju i izučavaju či-njenice, karakteristike, zavisnosti, zakonitosti, principe, norme, planske i organizovane pristupe i nači-ne logističke podrške odbrane, postupke i instrumente njenog izučavanja, njeno projektovanje i defini-sanje. Vrlo brzo se menja pod uticajem okruženja i dobja konkretne obrise, formalne i suštinske.
Andrejić, M. i dr., Pokazatelji izgrađenosti logistike odbrane kao nauke, pp. 102-116
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK/MILITARY TECHNICAL COURIER, 2012., Vol. LX, No. 4
skupovima i konferencjama, kroz objavjivanje radova u naučnim časopi-sima i kroz rad na pisanju udžbenika i knjiga.
Danas se logistika odbrane, na naučnim osnovama (kao nauka), izu-čava u Vojnoj akademji kroz 64 predmeta, na svim nivoima i oblicima školovanja i usavršavanja, raspoređenih u više užih naučnih oblasti:2 si-stem logistike, snabdevanje, održavanje, transport u logistici, opšta logistika, sanitetska i veterinarska podrška, ekonomija odbrane, transport, saobraćaj, ekonomija i finansje [1-3].
Logistika odbrane se u Vojnoj akademji izučava na razvijenom stu-dijskom programu Logistika odbrane3 i na svim ostalim razvijenim studj-skim programima [6, 7].
Istraživanjima određenih problema logistike odbrane bave se: Cen-tar za istraživanje u oblasti logistike odbrane tri laboratorje4 za istraživa-nje određenih segmenata logistike odbrane, Vojnotehnički institut i Insti-tut za strategjska istraživanja.
Naučni časopisi u sistemu odbrane,5 u kojima su objavjivani radovi6 iz oblasti logistike odbrane su: Naučno-tehnički pregled, Vojno delo, Vojnoteh-nički glasnik, Novi glasnik, Vojnosanitetski pregled, Vojnoekonomski pre-gled, Ekonomika, Pozadina (časopis za pozadinsko obezbeđenje u oruža-nim snagama), Savremeni problemi ratne veštine, Ratna praksa, i dr.7
Naučni skupovi na kojima se tradicionalno razmenjuju znanja, isku-stva i informacije sa internim i eksternim okruženjem i prezentuju radovi iz oblasti logistike odbrane su: Sym-Op-is, Sym-Org, Simpozijum o od-brambenim tehnologjama (OTEH), Simpozijum o vojnim naukama (SIM-VON), simpozjum o naukama odbrane (SIM-NOD), Teorjski i praktični aspekti savremenih operacija, Upravjanje kvalitetom i pouzdanošću (iCDQM), Operacioni menadžment i evropske integracje (SPIN); Simpo-
2 Rezultati razvoja logistike odbrane i stečena iskustva ukazuju na to da je problem klasifikacje oblasti unutar logistike odbrane veoma značajan za dalji teorijski razvoj i praktičnu primenu re-zultata dosadašnjih istraživanja. Klasifikacija užih naučnih oblasti logistike odbrane, koje se iz-učavaju u okviru akvizicijske i potrošačke logistike odbrane, pored teorijskog ima i praktičan značaj iz više razloga: bliže određuje područje naučnog izučavanja, doprinosi lakšem organizo-vanju naučnog rada i edukacje ljudi i lakši dolazak do novih spoznaja. Pored navedenog, omo-gućava planiranje, razvoj i upravljanje naučnoistraživačkim kadrom iz oblasti logistike odbrane i naučnoistraživačkim radom u oblasti primenjenih i fundamentalnih istraživanja.
3 O aktuelnosti i značaju logistike i izraženoj potrebi njenog naučnog tretiranja svedoči i činjeni-ca da je u Republici Sloveniji, u Mariboru, osnovan Fakultet za logistiku.
4 Laboratorja za mašinske sisteme i logističko inženjerstvo, Laboratorija za vojne elektronske sisteme i Laboratorija za ubojna sredstva i NHB zaštitu.
5 Naučni radovi iz oblasti logistike odbrane objavljuju se i u časopisima čiji osnivač nije Mini-starstvo odbrane (nacionalnim i međunarodnim) [9].
6 Neki časopisi više ne izlaze.
7 Pored časopisa koji su izlazili pod okriljem Ministarstva odbrane, radovi iz oblasti logistike odbrane objavljivani su i u brojnim nacionalnim i međunarodnim „civilnim" časopisima, npr. Knowledge based Systems Management.
Časopisi koji su izlazili pod okriljem Ministarstva odbrane izlazili su u periodu od 30 do 50 godina, u obimu 6 do 12 brojeva godišnje, a mnogi časopisi izlaze i danas (boldirani).
zijum o bezbednosti saobraćaja; Naučno-stručna konferencija o železni-ci, Simpozijum o bezbednosti vojnog saobraćaja i brojni drugi skupovi na-cionalnog i međunarodnog značaja, a vrše se ozbijne pripreme i za ute-mejenje naučnog skupa nacionalna logistika, koji bi se bavio logističkim problemima i pojavama koji pokrivaju sve državne funkcje, odnosno čita-vo poje državne aktivnosti i odgovornosti, a ne samo odbrane.
U Vojnoj akademji i u logističkim upravama Ministarstva odbrane (združenim i jednorodnim) periodično se organizuju logističke i druge te-matske konferencje i naučno-stručni skupovi na kojima se tretiraju poje-dini savremeni problemi logistike odbrane.
Problemi logistike odbrane su tretirani kroz veći broj istraživačkih projeka-ta (prilog 1), usmerenih na analizu pojava i procesa iz prošlosti, na objašnjenje sadašnjosti i na predviđanje određenih područja logističke budućnosti.
Jedan od značajnjih projekata jeste i istraživački^ projekat (sa više studija i oko 4500 stranica teksta) „PRIMENA LOGISTIČKOG PRISTUPA U ORGANIZOVANJU VOJSKE”, čji je osnovni cij bio da se kroz istraži-vački postupak, zasnovan na sistemskom pristupu, izradi model logistič-ke organizacje, prilagođene savremenim uslovima, a posredno da se uti-če i na osavremenjavanje i modernizaciju organizacije Vojske u celini.8
Gotovo da je postala praksa logističkih uprava Ministarstva odbrane da se pre donošenja odluka koje imaju dugoročno dejstvo, pokreću i rea-lizuju određeni istraživački projekti kao podloga za donošenje kvalitetnih odluka, kvalitetno planiranje i istraživanje.
Logistika odbrane se kao nauka razvja funkcionišući u mrežnom okruženju i razmenjujući znanje i informacje, iz oblasti logistike, a i šire, sa obrazovnim i istraživačkim ustanovama u zemji i inostranstvu (Univerzitet odbrane Republike Češke iz Brna, Akademja odbrane Ujedinjenog Kra-jevstva Velike Britanje iz Londona, Pojoprivredni fakultet iz Beograda, Ekonomski fakultet iz Beograda, Fakultet za mala i srednja preduzeća iz Beograda, Fakultet tehničkih nauka iz Novog Sada, Saobraćajni fakultet iz Beograda, Fakultet organizacionih nauka iz Beograda, Mašinski fakultet iz Niša i dr.) i crpeći podatke, znanja i iskustva iz raznih, dostupnih, domaćih i međunarodnih baza podataka (Multinacionalni logistički koordinacioni cen-tar u Pragu, NATO Communication and Information system school).
Razvoj logistike odbrane omogućava i nesmetan pristup naučnim infor-macjama: informacjama o rezultatima novih istraživanja i informacjama o već prihvaćenim saznanjima i to iz raznih primarnih, sekundarnih i tercijalnih publikacja i kompjuterizovanih baza podataka (EBSKO,9 KOBSON).
Takođe, razvoju logistike odbrane doprinosi i postojanje određenih institucja u sistemu odbrane, a pre svega biblioteke i dokumentacioni
8 Realizovan je 1997. godine, na nivou Sektora za logistiku GS VJ, a pored ustanova Ministarstva odbrane učestvovali su i civilni fakulteti i instituti.
9 http:// search.ebscohost.com
(T05>
Andrejić, M. i dr., Pokazateji izgrađenosti logistike odbrane kao nauke, pp. 102-116
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK/MILITARY TECHNICAL COURIER, 2012., Vol. LX, No. 4
centri (Centar za bibliotekarstvo, vojnonaučnu dokumentacju i informaci-je) koji vrše prikupjanje, analizu i prenos naučnih informacija (pored ostalog i informacija koje su u zoni interesa logistike odbrane).
Boljoj izgrađenosti logistike odbrane doprinosi i široka mogućnost korišćenja određenih referentnih publikacja: enciklopedja, priručnika (godišnjaci i vodiči), rečnika, leksikona, knjiga i bibliografja.
Prikupjanje podataka i informacija od značaja za razvoj i izgrađivanje logistike odbrane obavja se korišćenjem časopisa (sa apstraktima i indeksi-ma10), naučnih i tehničkih izveštaja o istraživačkim i razvojnim projektima, teze (ukjučujući i doktorske teze), kongresi, simpozjumi i savetovanja unutar siste-ma odbrane, na nacionalnom i internacionalnom nivou, patenti i standardi.
Razvoj logistike odbrane se u dobroj meri ostvaruje i razvojem kadra koji se bavi i koji će se baviti nastavničkim i naučnim radom, kroz izradu master, specijalističkih, magistarskih i doktorskih radova.
Do sadai1 je iz oblasti logistike odbrane izrađeno i odbranjeno 88 specjalističkih radova, 85 magistarskih i 33 doktorska rada,12 a u posled-njih 10 godina iz oblasti logistike odbrane napisano je 25 udžbenika, ob-javljeno oko 50 naučnih i stručnih radova u domaćim i međunarodnim ča-sopisima i oko 70 naučnih i stručnih radova objavljeno je na nacionalnim i međunarodnim naučnim i stručnim skupovima.
Interni pokazatelji izgrađenosti logistike odbrane
Logistika odbrane u svom istraživanju koristi rezultate i naučna do-stignuća mnogih drugih naučnih disciplina, što nikako ne umanjuje njen naučni karakter. Naprotiv, ukupnost naučnih saznanja brže raste, a naša entropja prema prirodi koja nas okružuje postaje manja, ukoliko se rezul-tati jedne naučne oblasti nađu u primeni u drugim oblastima.
Logistika odbrane je multidisciplinarna nauka, jer se u rešavanju za-dataka koristi dostignućima drugih naučnih disciplina (filozofja, logika, psihologja, tehnološke i ekonomske discipline, matematika, fiziologja, sociologja, kibernetika, ergonomja, informatika i dr.). U novije vreme po-sebno mesto imaju metode za iznalaženje optimalnih rešenja uz pomoć matematičkog aparata, koje nose zajednički naziv „Operaciona istraživa-nja”. Logistika odbrane je upravo postala naučna disciplina radi sistemat-ske i stvaralačke primene dostignuća iz pomenutih naučnih oblasti.
10 Primer važnih časopisa indeksa su: Science Citation Index i Social Science Citation Index.
11 Do 10. aprila 2011. godine.
12 Brojevi se odnose na radove koji pripadaju naučnoj oblasti logistika odbrane, po „novoj klasi-fikaciji (usvojenoj od strane Nastavno-naučnog veća VA) naučnih oblasti koje se izučavaju u Vojnoj akademiji".
Cij kojem teži logistika odbrane, kao nauka,13 jeste prikupjanje i stvaranje znanja o činjenicama,14 uzrocima i zakonitostima pojava, princi-pima i normama koje se odnose na logističku podršku odbrane.
Zadatak logistike odbrane kao nauke jeste da prikupja i proučava postojeća znanja, da obrađuje podatke15 i činjenice, sistematizuje ih i kla-sifikuje i utvrđuje njihovu zavisnost, uopštava ih i stvara nova znanja o svom predmetu istraživanja i problemima koji ga prate.
Logistika odbrane do naučnih saznanja dolazi primenom naučnih metoda i kroz istraživački postupak, u okviru fundamentalnih, primenjenih i razvojnih istraživanja. Kao multidisciplinarna nauka logistika traga, sa različitim intenzitetom, za informacjama o činjenicama, konceptima, ide-jama i teorjama, metodama istraživanja, tehnikama i instrumentima.
Delujući na konkretno poje objektivne društvene stvarnosti i rešava-jući probleme u njemu, logistika odbrane svoje napore usmerava u dva smera:
- povećanje kvaliteta konstitucje i funkcionisanja poznatih realnih si-stema i odvjanje procesa u njima i
- istraživanja nedovojno poznatih pojava i procesa i predviđanje nji-hovog stanja i ponašanja.
Logistika odbrane ima svoju istorju koja prikazuje istorjski razvoj logistike i njenog usavršavanja, kao i svekoliku judsku logističku delatnost. Pažjivom analizom uočava se da je logistika odbrane kao nauka prošla kroz tri faze razvoja: opisnu fazu (prikupjanje činjenica i prve sistemati-zacje); logičko-analitičku fazu (sadržajna analiza sa različitih metodolo-ških stajališta) i fazu harmoničnog usklađivanja sadržajnih i kvantitativnih metoda.
Koreni naučnosti logistike mogu se uočiti kroz etimološku analizu re-či logistika u grčkom, latinskom i francuskom jeziku, u značenju prosuđi-vanje, razmišjanje, proračunavanje, rezonovanje u matematičkom smi-slu, finansjska kontrola, dejenje životnih namirnica i sl. [5]
Pažjivom analizom logistike odbrane može se uočiti, na osnovu do-stupne građe, da ona ima određene filozofske pretpostavke svog posto-
13 Logistika odbrane ima svoje naučno utemeljenje, kroz uobličena i verifikovana teorijska istra-živanja, ali je neophodno da se intenzivno radi na njenom dubljem organizacionom i naučnom utemeljenju, u skladu sa potrebama prakse, zahtevima vremena i savremenim trendovima.
14 Činjenice se utvrđuju misaono-čulnom delatnošću, proizvod su misaone aktivnosti, a nastaju povezivanjem niza pojedinačnih podataka o stvarnosti. Podaci nas samo obaveštavaju o predmetu ispitivanja a činjenice predstavljaju realcije između dve ili više stvari, ili između stvari i njenog svojstva. Nužan je pravilan izbor činjenica, klasifikacja i objašnjenje, prikladna analiza činjenica, interpretacija, uopštavanje odnosno nužno izvođenje iz datih činjenica opštih načela, zakonitosti i normi.
15 Obrada podataka podrazumeva: prikupljanje podataka, analizu podataka, uopštavanje i pre-zentovanje.
(Ш>
Andrejić, M. i dr., Pokazatejji izgrađenosti logistike odbrane kao nauke, pp. 102-116
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK/MILITARY TECHNICAL COURIER, 2012., Vol. LX, No. 4
janja, svoj predmet, teorju, jezik i metodu, a da nivo razvoja opredejuju resursi koji su bili raspoloživi u procesu njenog razvoja, društveni odnos prema njoj i njena otvorenost prema okruženju.
Izučavanje stvarnosti koja je u fokusu interesa logistike odbrane (kao nauke), karakteriše sledeće [1]: uvažavanje jedinstva opšteg, po-sebnog i pojedinačnog i jedinstva suprotnosti; holističko posmatranje pojava i procesa na načelima i logici sistemskog pristupa; orijentacja na materjalni tok,16 životni ciklus i uslugu; hijerarhijsko dekomponova-nje problema, da bi se dobio jasnji potpuni uvid u celinu složenog pro-blema, odnosno pojave; prikaz životnog ciklusa sistema, problema i pojava da bi se dobio jasniji uvid u vremenski ciklus složenog problema (pojave); selekcija i klasifikacja činjenica, da bi se odabrale svrsishod-ne informacije i dobio jasniji površinski uvid u celinu, nepomućen sitnim varjacijama elemenata; postupnost rešavanja problema u skladu sa njegovom prirodom i složenošću; kvalitativni i kvantitativni pristup prili-kom rešavanja problema; uvažavanje vizje, misje i ciljeva (objektnih i namenskih) sistema (dela objektivne stvarnosti) koji se podržava; izra-žavanje težišta u delovanju i isticanje prioriteta; razmena znanja i infor-macija sa okruženjem; intenzivne i jednovremene sveobuhvatne koordi-nacije i integracje međusobnih veza materijalnih, energetskih i informa-cionih tokova radi što kvalitetnije transformacje (prostorne, vremenske i kvalitativne) tokova.
Logistika odbrane sadrži dva pristupa izučavanju svog predmeta is-traživanja (kao dela objektivne stvarnosti): ekonomski pristup (čisto eko-nomski motivi) i odbrambeno-politički17 pristup sa aspekta odbrane koji je pod jakim uticajem države (političko-odbrambeni motivi).
Naučnu teoriju logistike odbrane čine sledeći elementi: predmet na-učne teorje, osnovni pojmovi (rečnik), osnovni stavovi, hipoteze, naučni zakoni i teoreme. Osnovne vrednosti TEORIJE LOGISTIKE ODBRANE ogledaju se u njenoj predmetnosti, opštosti, saznajnoj moći, formalizova-nosti i plodnosti.
Logistika odbrane je prisutna skoro svakodnevno, u primeni, verifika-cji i razvjanju svojih saznanja, u različitim delovima sveta u konkretnom ispojavanju, prilagođenom konkretnim ambijentalnim uslovima.
Radi ilustracje, deo zakonitosti logistike odbrane, u zavisnosti od područja objektivne društvene stvarnosti koju tretira, prikazane su u ta-beli 1.
16 Kretanje ljudi, sredstava, informacija, energije, itd.
17 Zbog značaja koji ima i uticaja koji može ostvarivati politika, logistika odbrane treba da se razvija u harmoniji sa politikom.
Tabela 1 Table1
Neke zakonitosti logistike odbrane Some principles of defense logistics
NEKE ZAKONITOSTI LOGISTIKE ODBRANE
Zakonitosti logistike odbrane ima više, u za-visnosti od područja objektivne društvene stvarnosti koju tretira. Ako je neko logističko rešenje brzo i jeftino - neće biti kvalitetno.
Obim proizvodnje i usluga manji od kritične tačke ima za posledicu finansjske gubitke. Ako je neko logističko rešenje brzo i kvalitetno - neće biti jeftino.
Ako je tražnja za logističkom uslugom (pro-izvodom) manja od ponude - veća efektiv-nost podržavanog sistema se postiže ako se logistička usluga pruži korisniku sa višim nivoom prioriteta. Ako je neko logističko rešenje jeftino i kvalitetno - neće biti brzo.
Pravilnim projektovanjem sistema logističke podrške racionalizuje se pojavljivanje mno-gih logističkih zahteva i smanjuje broj logi-stičkih elemenata potrebnih za zadovoljenje logističkih zahteva. Kvalitet zadovojenja logističkih usluga viši je ukoliko se obave kvalitetne pripreme.
Obim, oblik i intenzitet logističkih zahteva utiče na dimenzioniranje logističkih elemenata potrebnih za zadovoljenje logističkih zahteva. Obim i kvalitet logističke usluge zavise od kvaliteta i kvantiteta kadra, opreme i pro-stora gde se pruža logistička usluga.
Preventiva smanjuje troškove korektive i kura-tive pri tretiranju objekta interesa logistike (čo-vek, sredstvo, organizacioni sistem). Opšti ambjentalni uslovi utiču na kvalitet logističke usluge (atmosferski uslovi, tem-peratura, zemljišni uslovi).
Preventiva povećava raspoloživost i goto-vost objekta interesa logistike (čovek, sred-stvo, organizacioni sistem). U obezbeđenju funkcionisanja logistike odbrane civili i profesionalni vojnici prime-njuju različit način mišljenja i različite me-tode rada koje su delotvorne u sopstve-nom domenu - nje pogodno da se skup jedne vrste pravila ili postupaka primenju-je i u domenu za koji je odgovorna druga grupa.
Pri upotrebi ograničenih resursa logističke podrške neophodno je, radi veće efektivno-sti, definisati težišta i prioritete korisnika lo-gističkih usluga. Povećavanje složenosti naoružanja i voj-ne opreme - zahteva veći broj jedinica za logističku podršku nego što je to bilo po-trebno kod jednostavnijeg oružja.
Upotreba ograničenih resursa na širokom frontu (prostoru velike površine) ima za posledicu nizak nivo logističkih usluga. Brojno smanjenje vojske uz zahtev za po-većanjem raspoloživosti i gotovosti - zahteva povećanje procentualnog udela logistič-kog personala u ukupnoj strukturi vojske.
Aktuelni problemi logistike odbrane traže sve kompleksnije prilaze u rešavanju nastalih problema [8, 10], što je prevazilazilo mogućnosti svih podela rada, uskih specijalizacija i tekućih programa obrazovanja, pa se postavila kao imperativ timska organizacija kao integracija specijalizovanih pojedinaca - izvršilaca u skladu sa složenošću problema koji treba rešiti.
(joiT)
Andrejić, M. i dr., Pokazateji izgrađenosti logistike odbrane kao nauke, pp. 102-116
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK/MILITARY TECHNICAL COURIER, 2012., Vol. LX, No. 4
Danas je taj proces usavršavanja organizacje i daje evoluirao u po-sebno razrađene i teoretski oblikovane koncepte tzv. STISTEMSKOG PRISTUPA ORGANIZACIJI istraživanja.
Logistika odbrane koristi u svom istraživanju rezultate i naučna do-stignuća mnogih drugih naučnih disciplina, što nikako ne umanjuje njen naučni karakter. Naprotiv, ukupnost naučnih saznanja brže raste, a naša entropja prema prirodi koja nas okružuje postaje manja, ukoliko se rezul-tati jedne naučne oblasti nađu u primeni u drugim oblastima.
Zaključak
S obzirom na to da je logistika odbrane mlada naučna oblast, izgra-đenost18 njene opšte teorje nje na nivou razvjenosti naučnih teorja nau-ka koje su dublje utemejene. Takođe, i njeni elementi (konstituensi) ima-ju međusobno različit nivo razvijenosti i naučne utemejenosti.
Teorju logistike odbrane opterećuje nemogućnost provere određe-nih zakonitosti i rezultata istraživanja i nemogućnost prognoziranja razvo-ja određenih složenih pojava. U pojedinim segmentima logistike odbrane relativnost istine je izraženja. Problemi preciznog merenja i neposrednog uočavanja činjenica i kompleksne primene naučnih metoda izraženji su nego u prirodnim naukama. U određenim segmentima logistika odbrane je i hipotetička, orijentisana ka budućim kompleksnim i teško saznatjivim i veoma složenim pojavama. Predviđanje tih pojava u budućnosti podra-zumeva njihovo detajnje izučavanje u prošlosti i sadašnjosti, ali je to otežano, jer se teško dolazi do apsolutnih istina o određenim pojavama koje se razmatraju, a takođe se ne mogu sresti dve identične pojave koje su predmet logistike odbrane kao nauke.
Rezultati istorjskog nasleđa u oblasti izučavanja odbrane treba objektivno da se analiziraju, boje sistematizuju, oslobode ideoloških pri-mesa i kvalitetno uvežu sa novim saznanjima i novom realnošću19 u kon-zistentan i logički utemejen sistem znanja koji će da objašnjava i unapre-đuje sadašnjost odbrane i predviđa i stvara boju budućnost.
Rezultat sistemskih, planskih i organizovanih napora na razvoju logistike odbrane jesu kontinuirano povećanje fonda teorjskog i praktičnog znanja i postepena izgradnja logističke teorje koja se potvrđuje u logistič-koj praksi i kvalitetne logističke prakse koja izvire iz logističke teorje [8,10]. Time se olakšava rad, razvijaju društveni odnosi i popravja polo-
18 Razvoj teorije predstavlja proces koji zavisi od mnogo činilaca: složenosti problema istraži-vanja, raspoloživosti resursa svih vrsta, društvene zainteresovanosti, prethodnih saznanja i is-kustava i mnogih drugih.
19 Odbrana se mora izučavati sistemski, sa različitih aspekata i u vezi sa drugim državnim, od-nosno društvenim i političkim funkcijama, a kriterijumi uspešnosti u ostvarivanju odbrane obu-hvataju i ekonomske i odbrambene (vojne) kriterijume.
110
žaj svih Ijudi u logističkim procesima, kao i izvan njih, čime je logistika od-brane kao nauka u razvoju stekla zavidan ugled u internom i eksternom okruženju i opravdala resurse koje zajednica ulaže u nju.
Integrativni procesi u Evropi i svetu, napredak informacionih tehnologi-ja, društveni značaj i dostignuto stanje u razvoju logistike odbrane (eksterni i interni pokazateji) i stvoreni institucionalni preduslovi, omogućili su da logistika odbrane funkcioniše i razvja se, u mrežnom okruženju, kao multidisci-plinarna nauka20 i organski deo logistike,21 uz neprekidnu vezu i razmenu informacija i znanja sa drugim logističkim naučnim disciplinama22 i da se or-ganizaciono pozicionira u okviru razvjenog sistema23 nauka odbrane.
Posmatranjem logistike odbrane sa eksternog i internog aspekta može se zakjučiti da ima izgrađen kapacitet mlade multidisciplinarne24 nauke (sistematizovano i argumentovano znanje stečeno planskom i or-ganizovanom primenom naučnih metoda) u intenzivnom razvoju25, koji se zasniva na institucionalnim preduslovima njenog postojanja i delovanja i na uobličenim i verifikovanim teorijskim istraživanjima.
Logistika odbrane, kao mlada26 multidisciplinarna oblast (nauka),27 funk-cioniše u mrežnom okruženju (u IMT naučno-obrazovnom polju) i deli vredno-sti, znanja, predmet izučavanja, teorju, jezik i metode sa ostalim naučnim di-sciplinama i oblastima jedinstvene logistike, jedinstvenih nauka odbrane i sa ostalim „čistim" naučnim pojima, samo joj je predmet bavjenja vezan za stvarnost odbrane (logistička podrška) kao poseban deo ukupne objektivne društvene stvarnosti koja okružuje čoveka i sa kojom je čovek u interakciji.
Logistika odbrane, kao mlada multidisciplinarna nauka (oblast), u svom delovanju i razvoju neguje, paralelno, dva pristupa izučavanju svog predmeta istraživanja (kao dela objektivne stvarnosti): privredni (ekonom-
20 Kao multidisciplinarna nauka koristi pristupe, saznanja, metode, tehnike i instrumente drugih naučnih poja: prirodno-matematičke nauke; tehničko-tehnološke nauke; društveno-humanistič-ke nauke; delom medicinske nauke i umetnost (umetnost iskazivanja mogućeg) u rešavanju složenih problema u zoni svog interesa i odgovornosti.
Radi ilustracije neophodnosti razmatranja objektivne društvene stvarnosti sa aspekta IMT polja navodimo da joj, na primer, prirodne nauke pomažu u izvršavanju zadataka, ostvarenju rezul-tata i dostizanju ciljeva, ali joj društveno-humanističke nauke pomažu u definisanju ciljeva.
21 Dijalektičko jedinstvo opšteg i posebnog. Sve je deo celine i istovremeno celina delova.
22 Ukupnost naučnih saznanja raste sve brže, a naša entropija prema prirodi koja nas okružuje po-staje manja, ukoliko se rezultati jedne naučne oblasti nađu u primeni u drugim oblastima.
23 Svaki sistem je istovremeno podsistem višeg sistema i sistem na nižem nivou.
24 Multidisciplinaran pristup objektivnoj stvarnosti sve više dobija na značaju, jer izvire iz života i činjenica. Problemi prirode, društva i ljudskog mišljenja su složeni, a ta složenost može se ot-kriti i objasniti jedino multidisciplinarnim pristupom.
25 U procesu je brzog i pravilnog razvoja i sazrevanja, sa specifičnim oblikom i sadržinom koji dobija od svoje konkretne okoline.
26 To znači da sve nauke nemaju podjednak nivo celovitog oblika sistematskog objašnjenja.
27 Multidisciplinaran sistem međusobno povezanih naučnih disciplina i naučnih teorija iz granič-nih oblasti koje izučavaju karakteristike, zakonitosti, principe i norme funkcionisanja logističke podrške odbrane, načine, postupke i instrumente njenog izučavanja, njeno projektovanje i defi-nisanje. Sistem je solidno hijerarhijski ustrojen, koherentan, sa vezama (labavim) između ele-menata sistema i sistema sa okruženjem.
111
Andrejić, M. i dr., Pokazatejji izgrađenosti logistike odbrane kao nauke, pp. 102-116
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK/MILITARY TECHNICAL COURIER, 2012., Vol. LX, No. 4
ski) pristup (globalni) u kojem dominiraju ekonomsko-privredni motivi i zakonitosti i vojnoodbrambeni pristup (lokalni) koji je pod većim uticajem nacionalne države (Ministarstva odbrane), u kojem vise dominiraju poli-tičko-odbrambeni motivi i zakonitosti.
Paradigma međudržavnog industrjskog rata i sukoba očigledno je dugo odgovarala vojnim i političkim zajednicama i mnogo uticala na raz-voj nauke u sektoru odbrane i bezbednosti. Postepeno se stvaraju uslovi i za uvođenje novih paradigmi koje se odnose na rat i sukobe među judi-ma, što će uvesti nove izazove pred akademsku javnost odbrane i šire28. Promenu paradigmi iniciraju i promena tipa vojske, veće otvaranje vojske i sistema prema okruženju, partnerstva, savezništva, sve veća civilna kontrola, ali i civilna odgovornost za stanje u vojsci i odbrani,_sve veći uti-caj građana - poreskih obveznika na politiku odbrane, promena oblika vlasništva nad kapitalom i imovinom.
Literatura
[1] Andrejić, M., Radosavljević, V., Arsić, S., Logističko obrazovanje i obu-čavanje nelogističkog osoblja, Vojnotehnički glasnik/Military Technical Courier, Vol. 59, No. 1, pp. 5-26, 2011.
[2] Andrejić, M., Milenkov, M., Sokolović, V., Logistički informacioni sistem, Vojnotehnički glasnik/Military Technical Courier, Vol. 58, No. 1, pp. 33-61, 2010.
[3] Andrejić, M., Sokolović, V., Integralna logistička podrška sredstava nao-ružanja i vojne opreme, Vojnotehnički glasnik/Military Technical Courier, Vol. 57, No. 1, pp. 32-53, 2009.
[4] Žugaj, M., Osnove znanstvenog i stručnog rada, Zagreb RO za grafičku djelatnost, Samobor, 1989.
[5] Zečević, S., Pojmovno određenje logistike, logistički lanci, kriterijumi op-timalnosti, logistički centri, siti logistika, logistički provajderi, predavanje po pozi-vu na Simpozijumu: Logistika-faktor uspeha, 2006.
[6] Andrejić, M., Logistika (udžbenik za komandno-štabno usavršavanje), Vojna akademja, Beograd, 2009.
[7] Andrejić, M., Milenkov, M., Osnovi logistike (udžbenik za osnovne aka-demske studje), Vojna akademja, 2010.
[8] Bowersog, Donald J., Clooss, David J., Logistical menagement (the in-tegratit supplu chain proces), Mc Graw -hill internacional edicion, 1986.
[9] E-logistics, Magasine of Marshall School of Bisiness, University of Southern California, 2000.
[10] Blanchard, S. B., Logistics engineering and menagement, Prentice-hall, New Yersey, 1986.
28 U današnjim uslovima potrebno je da se odbrana kao društvena funkcija naučno tretira kao multidisciplinaran civilizacijski fenomen, na načelima i logici sistemskog i situacionog pristupa, sa različitih aspekata društvenih sukoba: istorijskog, humanitarnog, društvenog, normativno-pravnog, organizacionog, tehnološkog i dr.
112
Prilog 1. ISTRAŽIVAČKI PROJEKTI IZ OBLASTI LOGISTIKE ODBRANE
1. HIDRA 1 i 2 (TU SSNO); AMUS (TU SSNO); RAMA 1 i 2 (TU SSNO); VOŽDOVAC (TU SsNo); Grupa autora, Iskustva jedinica službi Vojske Jugosla-vje nivoa batajona u borbenim dejstvima tokom suprotstavjanja agresji NATO na SRJ, IRV SSONID VJ (projekat), Beograd, 2000; Grupa autora, Analiza mo-gućnosti snabdevanja municijom jedinica brigade u boju, prethodna analiza, Ka-tedra TOb-a VTA VJ, Beograd, 1995; Grupa autora, Analiza funkcionisanja organa tehničke službe u borbenim dejstvima na kriznim područjima, prethodna analiza i taktička studija, TU GŠ VJ, Beograd, 1992. itd..RAMA (TU SSNO).
2. Grupa autora: STUDIJA RACIONALNOG MANIPULISANJA I TRANSPORTA MATERIJALNIH SREDSTAVA U JNA, SSNO, Beograd, 1971.
3. Prethodna analiza: PRIMENA KONTENERIZACIJE U SISTEMU INTE-GRALNOG TRANSPORTA U ORUŽANIM SNAGAMA U MIRU I RATU, Saobra-ćajna uprava SSNO, Beograd, 1981.
4. Program realizacje: RAZVOJ SISTEMA ZA VEZIVANJE I PRIČVRŠĆI-VANJE, Saobraćajna uprava SSNO, Beograd, 1982.
5. Grupa autora: PROJEKAT PODSISTEMA GARNIZONSKI CENTRALI-ZOVANI TRANSPORT, Saobraćajna uprava SSNO, Beograd, 1983.
6. Grupa autora: PROJEKAT ORGANIZACIJE I UPRAVLJANJA PODSISTEMA GARNIZONSKI CENTRALIZOVANI TRANSPORT ZA NEPOSREDNO KORIŠĆENJE U EKSPLOATACIJI, Saobraćajna uprava SSNO, Beograd, 1984.
7. Program realizacije: PRIMENA KONTENERIZACIJE U SISTEMU INTE-GRALNOG TRANSPORTA U ORUŽANIM SNAGAMA U MIRU I RATU, Saobra-ćajna uprava SSNO, Beograd, 1983.
8. Grupa autora: TEHNOLOŠKI PROJEKAT „KV-84", Saobraćajna uprava SSNO, Beograd, 1984.
9. Grupa autora: RACIONALIZACIJA SKLADIŠTENJA, MANIPULACIJE I TRANSPORTA U SISTEMU SNABDEVANJA MUNICIJOM, MES I UBS ORUŽANIH SNAGA U ONOR-u (RAMA I), naučno-istraživački projekat, SSNO, Beograd, 1984.
10. Grupa autora: PRIMENA KONTENERIZACIJE U SISTEMU INTE-GRALNOG TRANSPORTA U ORUŽANIM SNAGAMA U MIRU I RATU, I deo, Saobraćajna uprava SSNO, Beograd, 1985.
11. Grupa autora: PRIMENA KONTENERIZACIJE U SISTEMU INTE-GRALNOG TRANSPORTA U ORUŽANIM SNAGAMA U MIRU I RATU, II deo, Saobraćajna uprava SSNO, Beograd, 1987.
12. Grupa autora: RACIONALIZACIJA SKLADIŠTENJA, MANIPULACIJE I TRANSPORTA U SISTEMU SNABDEVANJA MUNICIJOM, MES I UBS ORUŽANIH SNAGA U ONOR-u (RAMA II), naučno-istraživački projekat, SSNO, Beograd, 1988.
13. Grupa autora: STUDIJA O BEZEBEDNOSTI SAOBRAĆAJA U JNA, naučno-istraživački projekat, CVTŠ KoV JNA „general armje Ivan Gošnjak" VVTŠ KoV JNA, Saobraćajni smer, Zagreb, 1989.
14. Istraživanje doktrinarnog rešenja transporta u Vojsci Srbje kao strate-gjske funkcje, Vojna akademja, Beograd (01.01.2002. do 31.12.20009.)
15. Studija sistem kontrole i ocenjivanja borbene gotovosti u jedinicama i ustanovama OS SFRJ, po saobraćajnoj službi, Saobraćajna uprava SSNO SSNO i Saobraćajni smer VVTŠ KoV JNA, Zagreb, 1990.
113
Andrejić, M. i dr., Pokazateji izgrađenosti logistike odbrane kao nauke, pp. 102-116
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK/MILITARY TECHNICAL COURIER, 2012., Vol. LX, No. 4
16. Istraživanje razvoja i školovanja oficirskog kadra Saobrćjne službe, SbU GŠVJ i smer SbSl VTA; Beograd, 2002.
17. Razvojni zadaci u okviru projkta „Model opremanja vojnika 21" za koje je bila nadležna Intendantska uprava, Uprava za opštu logistiku i Odejenje za opštu logistiku SMR, MO.
Deo projekata iz oblasti logistike odbrane koji su rađeni u Tehničkoj upravi, Intendantskoj upravi, Saobraćajnoj upravi, Građevinskoj upravi i Sanitetskoj upravi SSNO, zatim SP GŠVJ i SP GŠ VSCG, kao i projekata rađenih u Sektoru za vojnoprivrednu delatnost (i njegovim predcesorima i sukcesorima) nje popi-san zbog ograničenog obima članka, iako je potvrđeno da se radilo na njima.
INDICATORS OF THE DEVELOPMENT OF DEFENSE LOGISTICS AS A SCIENCE
FIELD: Logistics
ARTICLE TYPE: Scientific Criticism
Summary:
In practice, there are several approaches in discussing the achieved level of development of a scientific discipline. One group of them concentrates on external indicators of the development of a scientific discipline, i.e. its research network, while the other group analyzes the science structure, i.e. its elements.
The achieved level of the development of the defense system and its (external and internal) environment, general knowledge on the development and the systematic treatment of science as well as the present situation in the society require an insight into the internal and external indicators of the development of defense logistics as a scientific discipline (Defense Science).
General knowledge on the creation, development and interdependence of sciences as well as internal and external indicators of the achieved development level of Defense Logistics show that it should be developed in the network environment as a multidisciplinary science, in close cooperation with other special disciplines of logistics, within defense science. It could thus contribute to the improvement of the defense as an important public function as well as to closer contacts of the scientific disciplines dealing with technical systems and technologies with the so-called. orthodox military disciplines.
Introduction
Based on different methodologies and aspects (both external and internal), this work aims at conceiving defense logistics as a science dealing with an important segment of social reality in order to form a quality
114
foundation for its development in the network environment within the existing system of sciences in the society, defense science included.
According to Derek J. De Sola Price, a new research area or research network has reached the level of a developed scientific discipline (it is scientifically built) when there are: specialized research institutions and educational programs, specialized media and scientific journals and professional societies on the national and international level.
External indicators of the development of defense logistics as a science
As a science, defense logistics is developed through the education process in educational institutions, through activities of researchers (from educational and research institutions), in research projects, scientific and professional meetings and conferences, through publishing papers in scientific journals and through compiling textbooks and books.
Defense Logistics is taught at the Military Academy as an advanced degree program Defense Logistics as well as in all other advanced degree programs, within 64 courses, at all levels and forms of education and training, deployed in narrower fields of study: system of logistics, supply, maintenance, transport in logistics, general logistics, medical and veterinary support, defense economics, transport, transportation, economics and finance.
Research of particular aspects of Defense Logistics is carried out in the Center for Research in the field of defense logistics, three defense laboratories for investigation of selected segments of the logistics of Defense, Military Technical Institute and the Institute of Strategic Research.
Defense logistics issues are treated through a number of research projects focused on the analysis of phenomena and processes of the past, explanation of the present and prediction of the future of certain areas of logistics.
Sharing knowledge, experiences and information with internal and external environment and logistics in the field of defense has traditionally been done at scientific and professional meetings and conferences and by publishing papers in scientific journals.
The development of defense logistics is also largely achieved through the improvement of academic and research personnel through master, specialist, and doctoral theses.
Internal indicators of the development of Defense Logistics
Defense Logistics is a multidisciplinary science since while solving tasks it benefits from other disciplines (philosophy, logic, psychology, technology and economics disciplines, mathematics, physiology, sociology, cybernetics, ergonomics, computer science, etc.). Nowadays, methods for finding optimal solutions with the help of mathematical apparatus under the common name "Operations Research" have a significant role. Defense Logistics has become a scientific discipline for the systematic and creative application of scientific achievements in these areas.
115
Andrejić, M. i dr., Pokazatejji izgrađenosti logistike odbrane kao nauke, pp. 102-116
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK/MILITARY TECHNICAL COURIER, 2012., Vol. LX, No. 4
The objective of defense logistics as a science is the collection and creation of knowledge about the facts, causes and laws of phenomena, principles and standards concerning the logistic support of defense.
The task of the defense logistics as a science is to collect and analyze the existing knowledge, process data and facts, systematize and classify them and determine their dependence, generalize them and create new knowledge about its research subject and problems that accompany it.
Defense Logistics acquires scientific knowledge by applying scientific methods and research processes, as a part of fundamental, applied and development research. As a multidisciplinary science, logistics searches, with different intensity, for information about facts, concepts, ideas and theories, research methods, techniques and instruments.
Defense Logistics contains two approaches to the study of its subject matter (as a part of objective reality): the economics approach (purely economic motives) and the defense-politics approach in terms of defense, strongly influenced by the state (political-defensive motives).
Conclusion
Looking at the logistics of defense from its external and internal aspects, it can be concluded that it has built the capacity of a young multidisciplinary science (systematic and substantiated knowledge gained by planned and organized application of scientific methods) in the intensive growth, based on institutional preconditions of its existence and on formulated and verified theoretical research.
Defense Logistics, as a young multidisciplinary field (science) operates in a network environment (in the IMT scientific and educational field) and shares the values, knowledge, research subject, theory, language and methods with other scientific disciplines and areas of general logistics, Defense Science and other "pure" scientific fields. It concentrates, however, on dealing with the reality of defense (logistic support) as a separate part of the overall objective social reality.
Keywords: social definition, current social moment, scientific development, logistic support, logistics defense, external indicators, internal indicators, integration processes.
Datum prjema članka/Paper received on: 27. 07. 2011.
Datum dostavjanja ispravki rukopisa/Manuscript corrections submitted on: 10. 05. 2012.
Datum konačnog prihvatanja članka za objavjivanje/ Paper accepted for publishing on: 12. 05. 2012.
116
