Научная статья на тему 'Меҳнат таълими дарсларида ўқувчиларнинг ижодий қобилиятларини шакллантириш технологияси (бошланғич синф ўқувчилари мисолида)'

Меҳнат таълими дарсларида ўқувчиларнинг ижодий қобилиятларини шакллантириш технологияси (бошланғич синф ўқувчилари мисолида) Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
5208
440
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
меҳнат / дарс / интерфаол педагогик технологиялар / таълим мазмуни / ижодий қобилият / тақдимот / билиш / англаш / баҳолаш / work / training / interactive learning technology / training / content and creativity / presentation / knowledge / understanding / assessment.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Рустамова М. М.

Мақолада меҳнат таълими дарсларида бошланғич синф ўқувчиларининг ижодий қобилиятларини шакллантиришда педагогик технологиялар элементлари бўлган таълимнинг интерфаол методларидан фойдаланиш хусусида мулоҳаза юритилган. Ноанъанавий дарс шакли асосида ўқувчиларнинг ижодий қобилиятларини шакллантиришга йўналтирилган таълим технологияси борасида маълумот келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

TECHNOLOGY OF CREATIVE ABILITIES FORMATION OF PUPILS ON LABOR EDUCATING LESSONS IN (IN THE CASE OF PRIMARY SCHOOL PUPILS)

The opinions expressed in the article are forwarded to implementation of interactive methods of teaching as pedagogic technologies elements to formation of pupil’s creative abilities in primary school. There is suggested teaching technology, based on untraditional form of the lessons arrangement, oriented toward pupils’ creative abilities.

Текст научной работы на тему «Меҳнат таълими дарсларида ўқувчиларнинг ижодий қобилиятларини шакллантириш технологияси (бошланғич синф ўқувчилари мисолида)»

V_/

Рустамова М.М.,

Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университетининг «Бошлан^ич таълим педагогикаси» кафедраси укитувчиси

МЕ^НАТ ТАЪЛИМИ ДАРСЛАРИДА УКУВЧИЛАРНИНГ ИЖОДИЙ КОБИЛИЯТЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ (БОШЛАНГИЧ СИНФ УКУВЧИЛАРИ МИСОЛИДА)

РУСТАМОВА М.М. МЕЦНАТ ТАЪЛИМИ ДАРСЛАРИДА ЩУВЧИЛАРНИНГ ИЖОДИЙ КОБИЛИЯТЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ (БОШЛАМИЧ СИНФ ЩУВЧИЛАРИ МИСОЛИДА)

Маколада мех,нат таълими дарсларида бошланFич синф укувчиларининг ижодий кобилиятларини шакллантиришда педагогик технологиялар элементлари булган таълимнинг интерфаол методларидан фойдаланиш хусусида мулох,аза юритилган. Ноанъанавий дарс шакли асосида укувчиларнинг ижодий кобилиятларини шакллантиришга йуналтирилган таълим тех-нологияси борасида маълумот келтирилган.

Таянч суз ва тушунчалар: мех,нат, дарс, интерфаол педагогик технологиялар, таълим мазму-ни, ижодий кобилият, такдимот, билиш, англаш, бах,олаш.

РУСТАМОВА М.М. ТЕХНОЛОГИЯ ФОРМИРОВАНИЯ ТВОРЧЕСКИХ СПОСОБНОСТЕЙ УЧАЩИХСЯ НА УРОКАХ ТРУДА (НА ПРИМЕРЕ УЧАЩИХСЯ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ)

Мнения, выраженные в статье, направлены на использование интерактивных методов обучения как элемента педагогических технологий для формирования творческих способностей учащихся начальных классов школ на уроках труда. Разработана технология обучения, основанная на нетрадиционной форме проведения урока и ориентированная на формирование творческих способностей учеников.

Ключевые слова и понятия: труд, урок, интерактивные технологии обучения, содержание обучения, творческие способности, презентация, знание, понимание, оценка.

RUSTAMOVA M.M. TECHNOLOGY OF CREATIVE ABILITIES FORMATION OF PUPILS ON LABOR EDUCATING LESSONS IN (IN THE CASE OF PRIMARY SCHOOL PUPILS)

The opinions expressed in the article are forwarded to implementation of interactive methods of teaching as pedagogic technologies elements to formation of pupil's creative abilities in primary school. There is suggested teaching technology, based on untraditional form of the lessons arrangement, oriented toward pupils' creative abilities.

Keywords: work, training, interactive learning technology, training, content and creativity, presentation, knowledge, understanding, assessment.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 6

Мамлакатимиз цаётининг барча томонларини демо-кратлаштириш ва инсонпарварлаштириш узбек халци ма-даний куч-цудратини маънавий жицатдан тиклаш, тоявий жицатдан янгилаш ва англашдан иборат муцим вазифалар-ни олга сурмоцда.

Узбекистан Республикаси Президенти Ислом Каримов 2013 йил 6 декабрдаги «Амалга ошираётган ислохотларимизни янада чукур-лаштириш ва фукаролик жамияти куриш -ёруF келажагимизнинг асосий омилидир» мавзусидаги маърузасида 2014 йилни «СоFлом бола йили» деб эълон килди ва куйидаги фикр-ларни билдирди: «Боланинг жисмоний ва психологик ривожланишидаги энг асосий давр -бу бошланFич синф давридир. Хаммамиз биламизки, собик тузум шароитида бу ма-салага, афсуски, етарлича ахамият берилмас эди. Куйи синфларда дарс бериш асосан урта махсус маълумотга эга булган муаллимларга топшириб куйилган эди. БошланFич таълим-нинг ёш авлод хаётидаги роли ва ахамиятини хисобга олган холда, бундай номакбул холатга бутунлай бардам берилди ва бу вазифани бу-гунги кунда олий маълумотли, юксак профессионал махоратга эга булган педагог кадрлар бажармокда. Кабул килинадиган дастурда бошланFич таълимнинг сифатини ошириш, таълим стандартлари, укув дастурлари, дарс-лик ва кулланмаларни такомиллаштириш, илFор педагогик ва ахборот-коммуникация технологияларини кенг жорий этиш масалала-ри уз ифодасини топиши керак»1.

Таълим жараёнига педагогик технология-ларни олиб кириш «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури»нинг иккинчи боскич вазифалари-дан бири хисобланади. Таълим - келажакдаги муваффакиятлар калити экан, унинг махсули сифатида бу жамият хаётида тулаконли иш-тирок эта олиши, бозор иктисодиёти куяётган талабларга тула жавоб бера олиши керак. Ахборот окими кескин ортган, турли янги-ликлар хаётимизга шитоб билан кириб ке-

1 Каримов И.А. Амалга ошираётган ислохотларимизни янада чукурлаштириш ва фукаролик жамияти куриш - ёруF келажагимизнинг асосий омилидир. // Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул килинганининг 21 йиллигига баFишланган тантанали маросимдаги маъру-заси. 2013 йил 6 декабрь. // «Халк сузи» газетаси, 2013 йил 7 декабрь.

лаётган даврда мустакил танкидий фикр-лаш куникмаларига эга булган, янгиликларни урганишга доим тайёр булган, хамкорликдан чучимайдиган, мулокотга эркин кириша ола-диган шахсни тарбиялаш таълим-тарбия жа-раёнининг асосий максади булиши керак ва бу борада таълимда янги технологияларнинг кулланишига йул очилишига эришиш йулидаги туFри кадамдир. Хозирги кунда янги технология элементи булган интерфаол усуллардан кенг фойдаланилмокда.

Шундай экан, укувчиларни мехнат фаолия-тига тайёрлашда касб танлаш изчиллигини такомиллаштириш билан бир каторда мехнат таълими ва тарбияси жараёнида ижодкорлик фазилатларини шакллантиришга эътиборни каратиш мухим ахамият касб этади. Шу уринда 1-жадвалда «ижод» сузининг луFавий маъноси келтирилган.

БошланFич синф укувчиларининг ижодий фаолиятлари, малакалари бадиий адабиётлар-ни идрок этиш, санъат асарлари, мусика, тасви-рий санъат, архитектура, театр, кино, ку^ирчок санъати, вокеликка эстетик муносабатлари, эстетик дидларида купрок кузга ташланади ва шулар оркали укувчиларда мехнатда ижодкорлик малакалари хосил булади, шаклланади ва ривожланади. Буларсиз укувчилар ижод-корлигини тасаввур килиш кийин.

Ижодкорлик фазилатини шакллантириш жараёнида укувчиларнинг ижобий ва салбий, содда ва мураккаб булган хулк-атворларини куриш мумкин, шунинг учун хам укитувчининг вазифаси хар бир укувчидаги ижодкорлик фазилатини чукур англаб, уларни кундалик хаётда амал килишларига эришишда кумаклашиши лозим. Хар бир укувчида ижодкорликнинг узи-га хос фазилатларининг шаклланиш даража-сини назорат килиш укитувчининг асосий вазифаси хисобланади. Чунки бунинг натижа-сида укувчиларда ташаббускорлик, халоллик ва интизомлилик каби хислатлар шаклланади.

Маълумки, хар бир педагогик давр узининг технологиялар авлодини яратган. Таълим тех-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 6

V_/

1-жадвал. «Ижод» сузининг лугавий маънолари

Ижoд; ижoдкop; ижoдкopлик

Узбек тили изoxли лyFaтидa1 Фaлcaфa изoxли лyFaтидa2 Пeдaгoгик aтaмaлap изoxли лyFaтидa3

Ижoд - яpaтиш, кaшф этиш; вyжyдгa кeлтиpиш: 1. Бaдиий, илмий, caнъaтгa oид acap ёки мoддий бoйлик яpaтиш, вужудм кeлтиpиш; яpaтyвчилик фaoлияти. 2. Яpaтyвчилик фaoлияти мaxcyли, caмapacи Ижoд - иншннинг янгилик яpaтишгa кapaтилгaн ^нару^ив фaoлияти. Ижoд биp нeчa кypинишгa эгa бyлaди: илмий, бaдиий, тexник вa бoшкaлap. Ижoд фaн, тexникa вa мaдaниятни бoйитaди, билимни pивoжлaнтиpaди Ижoд - укувчи вa тaлaбaнинг яpaтyвчaнлиги, кaшфиëти; мycтaкил яpaтyвчaнлик

Ижoдкop - ижoд этувчи, юзaгa кeлтиpyвчи; яpaтилгaн нapca эгacи Ижoдкop - ижoд xycycиятигa эгa бул^н укувчи

Ижoдкopлик - ижoдкop иши, ижoдкopгa xoc фaoлият, яpaтyвчилик Ижoдкopлик - янги мoддий вa мaънaвий кaдpиятлapни яpaтиш билaн нaтижaлaнгaн фaoлият тypи

нoлoгиялapининг биpинчи aвлoди aнъaнaвий мeтoдикaлapдaн, иккинчи вa yчинчиcи эca мoдyл-блoк xaмдa яхлит блoк укитиш тизими, тypтинчи aвлoд интeгpaл тexнoлoгиялapдaн ибopaт бyлгaн. Hoaнъaнaвий пeдaгoгик тex-нoлoгиялapнинг тaтбик этилиши 6угунги кyнгa ^либ тaълим тapaккиëти жapaëнини тyбдaн Узгapтиpиб юбopди. Бу pивoжлaнaëтгaн, Luaxc-Ta йyнaлтиpилгaн укитиш, тaбaкaлaштиpиш, инcoнийлaштиpишнинг кyплaб мyaммoлapи-ни xaл килиш, yк1yвчилapнинг yзигa xoc тaъ-лим иcтикбoлини шaкллaнтиpиш имкoнини бepaди. Бapчa тexнoлoгиялap укитувчи вa укувчи фaoлиятининг aнглaнгaнлиги, caмapa-дopлик, xapaкaтчaнлик, мaнтикийлик, яxлит-лик, oчиклик, лoйиxaлaштиpилгaнлик; укувчи-лapнинг укув жapaëнидaги мycтaкил фaoлияти тaълим вaктининг б0-90%ини тaшкил килиши; шaxcлaштиpиш кaби умумий бeлгилapгa xoc-диp.

Айникca, бoшлaнFич cинф мexнaт тaълими дapcлapи opкaли Укyвчилapдa ижoдкopликни шaкллaнтиpиш вa бoлaнинг мexнaтгa бyлгaн мyнocaбaти мухим axaмият кacб этaди.

Ибн Синo, Фapoбий, Haкшбaндий, Kaйкoвyc, Haвoий, Tepмизий кaби aллoмaлapимиз уз acap-лapидa мexнaт тapбияcини yлyFлaшгaн. Xo-зиpги кyндaги oлимлapимиздaн Р.Мaвлoнoвa, X.Эгaмoв, И.Чopиeв, H.Шoдиeв, М.Мaгдиeв, Ш.Шapипoв, H.Мycлимoв вa X.Gaнaкyлoвлap xaм yзлapининг илмий тaдкикoт ишлapи, дapc-

1 Узбeк тилининг изoxли лyFaти. 2-тoм - T.: УМЭДИ^ 200б. -205-б.

2 Фaлcaфa: энциклoпeдик лyFaт. - T.: УМЭДИ^ 2010. -124-125-б.

3 Пeдaгoгик aтaмaлap лyFaти. - T.: «^am», 2008. -41-б.

лик вa уелубий кУллaнмaлapидa бу бopaдaги уз фикpлapини бaëн этгaнлap. Мacaлaн, пpoфec-cop Р.Мaвлoнoвa мexнaт тapбияcини oилaдa oтa-oнa билaн xaмкopликдa oлиб бopиш бoлaдa яpaтyвчaнлик кoбилиятининг pивoжлaнишигa тypтки булиши xaкидaги фикpлapни4; дoцeнт X.Gaнaкyлoв узининг «БoшлaнFич тaълимдa Укyвчилapни кacб тaнлaшгa йyнaлтиpишнинг нaзapияcи вa aмaлиëти» нoмли мoнoгpaфия-cидa Укyвчилapни кacбгa кизиктиpишдa yлap-нинг yзигa xoc кизикиш вa кoбилиятлapини эътибopгa oлиш opкaли ижoдкopликни Luaicn-лaнтиpиш кepaклиги x1aкидaги Foяни бaëн эт-гaн5.

Мex1нaт тaълими укитувчи paxбapлигидa Укyвчилap тoмoнидaн бaжapилaдигaн aклий вa жиcмoний x1apaкaтлap жapaëнидaн ибo-paт булиб, якуний нaтижaдa yлapнинг мexнaт Kypoллapи, вocитaлapи вa жapaëнлapи xa^-дaги билимлapни xaмдa мaълyм coxaдaги иш-лaб чикapиш мexнaтини бaжapиш учун зapyp бyлгaн aмaлий кyникмa вa мaлaкaлapни э^л-лaшлapи, oнгли paвишдa ^c6 тaнлaшгa xaмдa жaмият вa шaxc фapoвoнлиги йyлидa мexнaт фaoлиятигa кУшилишлapигa имкoн бepyвчи шaxcий cифaтлap вa тaфaккyp тapзини pивoж-лaнтиpишгa кapaтилгaн.

Умумий ypтa тaълим мaктaблapининг укув peжacидa мexнaт тaълими укув фaнигa 1-4-cинфлapдa xaфтacигa 1 coaтдaн вaкт aжpaти-лaди.

4 Мaвлoнoвa Р. Пeдaгoгикa дapcлиги. - T.: «Укитувчи», 2008. -215-б.

5 Gaнaкyлoв X. БoшлaнFич тaълимдa Укyвчилapни ^об тaнлaшгa йyнaлтиpишнинг нaзapияcи вa aмaлиëти. Mo-нoгpaфия. - T.: ШПУ нaшpиëти, 2015. -100-б.

ЗAMOНAВИЙ TAЪЛИM / COBPEMEHHOE OБPAЗOВAНИE 2015, б

Мехнат таълими дарсларидаги таълим-тар-биявий вазифалар умумий урта таълим мактаб-ларидаги мехнат таълимининг умумий вази-фаларидан келиб чикиб, куйидаги машFулот турлари жараёнида амалга оширилади:

- умумий ва бадиий мехнат;

- умумий технология асослари.

1-4-синф укувчилари ко*оз ва картонни

чизиклар буйича киркиш ва букиш хамда шу каби операцияларни бажаришни урганадилар. Айни пайтда улар деталларни турли усуллар-да бириктириш ва мустахкамлашни машк киладилар.

Газлама билан ишлаш болаларнинг натурал ипак ва жун толали материаллар, тукимачилик саноати махсулотларини билиши, намуна, расм, чизма ва берилган улчамлар буйича ан-доза бичиб олиш билан илк бор таништириш-ни уз ичига олади.

Техник моделлаш машFулотларида намуна, расм ва чизмалар, берилган улчам, конструктор наборининг деталлари ёки турли мате-риалларни куллаб оFзаки тасвирлаш буйича техник уйинчоклар, моделлар ва макетлар тайёрлаш назарда тутилади.

Кишлок хужалик мехнати буйича машFулот-ларда 2-синф укувчилари кузда укув тажриба майдончасида устирилган усимликларнинг уруFларини туплайдилар, утган йил давомида майдончада килган ишларига якун ясайдилар, мактаб кургазмаси учун экспонатларни ажра-тадилар. Шундан сунг укувчилар укув тажриба майдончасидаги узларига тегишли булган ерни кишга тайёрлайдилар, яъни уни усимлик колдикларидан тозалайдилар, табиий ва минерал уFитлар соладилар, ерни чопадилар. Бу ишлар жараёнида улар шахсий гигиена коидаларига риоя киладилар.

Куз ойларида 1-4-синф укувчилари хона усимликларини нур ва иссикликка мослаб жойлаштириш билан танишадилар, уларга сув-ни туFри куйиш, тупрокни юмшатиш, уFитлаш, гултуваклар хамда дераза токчаларини ювиш-ни урганадилар.

Бахорда укувчилар усимликларнинг калам-чаларини тайёрлаш ва экиш, уларни парвариш килишни урганадилар. Шундан сунг укувчилар илдиз олган каламчаларни гултувакларга эка-дилар.

Бахорда 1-4-синф укувчилари билан ажра-тилган ерда катта ва масъулиятли иш олиб бо-

рилади. Укувчилар узларига ажратилган ерни экинга тайёрлар эканлар, ерни кайта чопадилар, хаскаш билан текислайдилар. Эгат олиб, катор ораларини белгилайдилар.

Ишнинг кейинги боскичи илдизмевалар ва бир йиллик декоратив усимликларнинг ном-лари билан танишиш ва уларни экишга тайёр-лашдан иборат. Укувчилар бу усимликларнинг уруFини сепиш ва уларни парвариш килишни урганадилар. Бу иш жараёнида укувчилар ма-даний экинлар нихолларини бегона утлардан фарклаш, усимликларни туFри суFориш, тагини юмшатиш ва шу кабиларни урганиб олишлари керак булади.

Табиий материал билан ишлаш алохида кизикиш уЙFотади. укувчилар лой, пластилин ва табиий материаллардан кушлар, жонивор-лар, эртак кахрамонларининг шаклларини ясай-дилар.

4-синфда мехнат таълими дарсларида укувчилар аввалги синфларда эгаллаган малака ва куникмаларидан фойдаланиб, хилма-хил шаклларни ясайдилар, кенгрок доирадаги янги билим ва куникмаларни эгаллайдилар. Бу малака ва куникмалар уларга ишларида ёр-дам беради, конструкторлик, техник куникма ва кобилиятлар асосини ривожлантиради, уларнинг политехник билим даражаларини кенгайтиради, усимликлар хаёти табиатини мухофаза килиш каби тасаввурни ривожлан-тиришга ёрдам беради. Бу соханинг узига хос мухим хусусияти укувчиларнинг ижодий фаол-лигини ривожлантиришга каратилганлигидир. Бош максад эса укувчиларни мустакил мехнат фаолиятига тайёрлаш, кенг билимларга эга, маданиятли, ижодкор, ташаббускор хамда тадбиркор шахсни ривожлантириш хамда тарбиялашдан иборат булади. Укитувчи ол-дига куйилган максадлар, уларни мукамал-лаштириш укув-тарбия жараёнининг алохида буFинларини кайта йуналтириш хамда тако-миллаштиришни талаб килади. Яъни, таълим жараёнини педагогик технологиялар асосида ташкил этиш максадга мувофик хисобланади.

«Технология» тушунчаси юнонча «тех-нос» - махорат хамда «логос» - тушунча, таъ-лимот сузларининг бирикмасидан ташкил топ-ган. У тушунча сифатида илк марта 1872 йилда кулланилган. Педагогик технологиянинг тар-кибий элементлари булган таълимнинг интер-фаол методлари (ноанъанавий укитиш) оркали

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 6

1-схема. Таълимни ташкил этиш технологияси

укитиш укувчиларда ижодий коблиятларни шакллантиришга кулай имконият яратади.

«Ноанъанавий укитиш усулларидан фойда-ланишдан максад, унинг афзалликлари, дарс-нинг самарадорлигини ошириш тамойиллари нимадан иборат?» деган саволга куйидагича жавоб бериш мумкин:

1. Ноанъанавий укитиш энг содда, кулай усул.

2. Мустакил фикрлашни ургатади.

3. Куп тармокли.

4. Содда ва осон.

5. Билимни оширади.

6. Вактдан ютилади.

7. Кизикарли утади.

8. Дарснинг самарадорлигини оширади.

9. Дунёкарашни кенгайтиради.

10. Тафаккурни ривожлантиради.

11. Укувчиларининг диккат-эътиборини тор-тади.

12. Хар бир укувчи билан индивидуал му-носабатда булишни таъминлайди.

13. Хотирани кучайтиради.

14. Изланишга чорлайди.

15. Укувчиларни уз устида ишлашга чорлайди.

Укитишдан кузланадиган максад бу давлат

таълим стандартларида белгиланган билим ва куникмаларни укувчига етказишдан иборат. Качонки укувчи томонидан билим кабул килинса ва тушуниб етилса ёки укувчи малака ошириш учун мулжалланган топширикларни амалда намойиш этиб бера олсагина, укитиш муваффакиятли кечди, деб х,исобласа булади.

Дарсни таълим технологияси асосида ташкил килиш 1-схемада акс этган.

Ижодкорлик фазилатини шакллантиришда укувчиларнинг бажариши лозим булган вази-

фаларида куйидаги талабларни инобатга олиш лозим:

Билим олиш - асосий далилларни кидириш ва топиш, хотирада саклай олиш, тавсифлаш, таниш, кайта жонлантириш, номини айтиш, изланиш, тузилишини билиш ва курсатиш ка-билар оркали амалга ошади.

Тушуниш - кайта сузлаш, мох,иятини тушу-ниш, тушунтириш, тасвирлаш ва бошка усулда х,амда бошка сузлар билан таърифлай олиш натижасида эришилади.

Ишлатиш (куллаш) - олинган билимни бошка шароитларда куллаш (ишлатиш, ечиш, тажриба утказиш, куллаш, кузатиш, олдиндан башорат килиш, бирор-бир муаммони х,ал килиш)ни уз ичига камраб олади.

Тацлил (анализ) - тушунчалар орасидаги асосий муносабатларни аниклаш ва уларнинг мох,иятини тушуниш - сох,а материалини (билим, х,одиса, машина, маълумот) ташкил этув-чиларга (таркибий кисмларга) булиб чикиш ва уларнинг х,ар бирининг вазифасини тушуниб олиш. Оддийдан мураккабга ва мураккаб-дан оддийга йуналишида тах,лил кила олиш (кисмлар орасидаги муносабатларни аниклаш, бир-бирига улаш, бирлаштириш, булиб чикиш, туркумларга ажратиш, гурух,ларга ажратиш, умумий конуниятларни топиш, тоифаларга булиб чикиш).

Синтез - янги нарсани (билим, предмет, машинани) унинг бир канча кисмларидан (булакларидан) уларнинг хоссаларидан фойда-ланган х,олда ташкил килиш (тузиш, конструкция йиFиш, комбинациялаш, янги фикр яра-тиш, янги фаразларни таклиф килиш), уларни синашни амалга ошириш ва натижа асосида янгиларини мавжудларига ракобатчи сифати-да ишлаб чикиш.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 6

Бах,олаш - эришилган натижани аниклаш, карор кабул килиш ёки ечим топиш (бах,олаш жараёнини амалга ошириш, х,ал килиш, сабаб ва окибат занжиридаги алокаларни аниклаш, тоифаларга булиш ва уларни аниклаш).

Хулоса килиб айтганда, ташаббускорлик, ижодкорлик каби фазилатларни шаклланти-риш, укувчиларда ишга ижодий ёндашиш, уз-узини бошкариш, ишдаги камчиликларни уз вактида топиш, уз-узига талабчан булиш, максадга интилиш каби хислатларнинг намо-ён булиши уларнинг ижодий кобилиятларини оширишга ёрдам беради.

Укувчиларнинг ноанъанавий дарслар-да мустакил фикрлашига устувор эътибор каратиш укувчининг узини-узи тарбияла-шига, уз шахсида эзгу маънавий сифатларни шакллантиришига омил булиб хизмат килади. Укувчи укитувчилар, катталар ва дарсликлар кумагида узини-узи тарбиялайди.

Ноанъанавий дарсларда мустакил фикр-лашга ургатиш, умуман, педагогика, хусусан, адабий таълимнинг бош максади булмиш маънавий баркамол инсонни тарбиялашга асос булади. Уз фикри, уз карашига эга булиш ко-мил шахсликнинг мух,им белгиси х,исобланади. Олиб борилган тадкикот ишлари, утказилган тажриба натижаларига асосланган х,олда тадкикот мавзуси юзасидан тавсиялар бери-лади.

Дарсларда укувчи шахсини бош кадриятга айлантириш, маънавиятни шакллантириш усту-ворлигини таъминлаш, билим олиш ва тарбия-га эга булиш учун боланинг узини х,аракатга ундаш, унга кашф этиш лаззатини укдириш, дарсларда педагогик х,амкорлик х,укмронлик килишига эришиш каби тамойиллар устувор-лигига эришиш лозим.

Адабиётлар:

1. Каримов И.А. Амалга ошираётган ислох,отларимизни янада чукурлаштириш ва фукаролик жамияти куриш - ёруF келажагимизнинг асосий омилидир. // Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг Узбекистон Республикаси Конституция-си кабул килинганининг 21 йиллигига баFишланган тантанали маросимдаги маърузаси. 2013 йил 6 декабрь. // «Халк сузи» газетаси, 2013 йил 7 декабрь.

2. Йулдошев X.F., Хасанов С.А. Педагогик технология. Укув кулланма. - Т.: «Иктисод-молия», 2009.

3. Мавлонова Р. Педагогика дарслиги. - Т.: «Укитувчи», 2008. -215-б.

4. Мавлонова Р.А., Санакулов Х.Р., Ходиева Д.П. Мех,нат укитиш методикаси. Укув кулланма. - Т.: ТДПУ, 2007.

5. Педагогик атамалар лугати. - Т.: «Фан», 2008.

6. Санакулов Х. БошланFич таълимда укувчиларни касб танлашга йуналтиришнинг назарияси ва амалиёти. Монография. - Т.: ТДПУ нашриёти, 2015.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

7. Толипов У.К,., Усмонбоев С.А.. Педагогик технологияларнинг татбикий асослари. Укув кулланма. - Т: «Фан ва технология», 2006.

8. Узбек тилининг изошли лугати. 2-том. - Т.: УМЭДИН, 2006.

9. Фалсафа: энциклопедик лугат. - Т.: УМЭДИН, 2010.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 6

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.