Научная статья на тему 'Кичик бизнес субъектларини кредитлаш механизмини такомиллаштириш имкониятлари'

Кичик бизнес субъектларини кредитлаш механизмини такомиллаштириш имкониятлари Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
775
182
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
КРЕДИТОВАНИЕ / LOANS / КРЕДИТНЫЙ РИСК / CREDIT RISK / ГАРАНТИЙНЫЙ ФОНД / GUARANTEE FUND / ЗАЛОГОВОЕ ОБЕСПЕЧЕНИЕ / КРЕДИТНАЯ ИСТОРИЯ / CREDIT HISTORY / ПРОЦЕНТНАЯ СТАВКА / INTEREST RATE / КРЕДИТЛАШ / КРЕДИТ РИСКИ / КАФОЛАТ ФОНДИ / ГАРОВ ТАЪМИНОТИ / КРЕДИТ ТАРИХИ / ФОИЗ СТАВКАСИ

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Хусаинов Ғулом Луқмонович

Мақолада республикамизда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни молиялашнинг ҳозирги босқичида мавжуд бўлган айрим муаммолар, кичик бизнес субъектларини молиявий қўллаб-қувватлаш бўйича амалдаги механизмни такомиллаштириш йўналишлари ёритилган.В статье рассмотрены некоторые проблемы нынешнего этапа финансирования малого бизнеса и частного предпринимательства, а также пути совершенствования сушествующего механизма текущего состояния финансовой поддержи субъектов малого бизнеса.There is considered in the article some issues of small business and private entrepreneurship financing in the current stage, as well as ways of improving the mechanism of the present condition of small business financial support.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Кичик бизнес субъектларини кредитлаш механизмини такомиллаштириш имкониятлари»

Хусаинов f..n.,

Тошкент давлат иктисодиёт университети х,узуридаги «Узбекистон иктисодиётини ривожлантиришнинг илмий асослари ва муаммолари» илмий-тадкикот маркази илмий ходими

КИЧИК БИЗНЕС СУБЪЕКТЛАРИНИ КРЕДИТЛАШ МЕХАНИЗМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ИМКОНИЯТЛАРИ

ХУСАИНОВ Г.Л. КИЧИК БИЗНЕС СУБЪЕКТЛАРИНИ КРЕДИТЛАШ МЕХАНИЗМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ИМКОНИЯТЛАРИ

Маколада республикамизда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни молиялашнинг х,озирги боскичида мавжуд булган айрим муаммолар, кичик бизнес субъектларини молия-вий куллаб-кувватлаш буйича амалдаги механизмни такомиллаштириш йуналишлари ёри-тилган.

Таянч иборалар: кредитлаш, кредит риски, кафолат фонди, гаров таъминоти, кредит тарихи, фоиз ставкаси.

ХУСАИНОВ Г.Л. ВОЗМОЖНОСТИ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ МЕХАНИЗМА КРЕДИТОВАНИЯ СУБЪЕКТОВ МАЛОГО БИЗНЕСА

В статье рассмотрены некоторые проблемы нынешнего этапа финансирования малого бизнеса и частного предпринимательства, а также пути совершенствования сушествую-щего механизма текущего состояния финансовой поддержи субъектов малого бизнеса.

Ключевые слова: кредитование, кредитный риск, гарантийный фонд, залоговое обеспечение, кредитная история, процентная ставка.

HUSAINOV G.L. IMPROVING THE MECHANISM OF LOANS EXTENDING TO SMALL BUSINESS ENTERPRISES

There is considered in the article some issues of small business and private entrepreneurship financing in the current stage, as well as ways of improving the mechanism of the present condition of small business financial support.

Keywords: loans, credit risk, guarantee fund, credit history, interest rate.

Кичик бизнес корхоналари фаолиятининг дастлабки босцичларида молиявий ресурсларга эцтиёжи юцори бул-маса-да, улар ривожланиб фаолиятини кенгайтириб бориши давомида уларда айланма мабла*ларни купайтириш, янги техника ва технологияларни жорий этиш учун инвестиция ресурсларига талаб юзага келади.

Замонавий иктисодиётда кичик бизнес субъектлари эркин бозор муносабатларига асосланган хужалик юритиш тизимининг мух,им таркибий элементларидан бири сифа-тида катта ах,амият касб этади. Кичик бизнес субъектлари ташки ва ички мух,итнинг узга-рувчан шарт-шароитларига тез ва осон мос-лаша олиш кобилиятига эга. Бу хусусият ракобат мух,ити ривожланишига, иктисодий тизимни тузилмавий жих,атдан кайта куриш жараёнларини амалга оширишга, иннова-цион технологияларга асосланган ишлаб чикариш тизимларини ривожлантиришга туртки беради.

Кичик бизнес субъектлари ижтимоий бандлик муаммосини ижобий х,ал этишга ёрдам бериши, жамиятда ижтимоий танг-ликни камайтиришга имкон беришини ино-батга олсак, кичик бизнес субъектларини куллаб-кувватлаш борасида амалдаги молия-лаш механизмини такомиллаштириш катта ах,амиятга эга. Мазкур механизмдан самарали фойдаланиш х,исобига мамлакатимизда фао-лият юритувчи кичик бизнес субъектлари-нинг сонини ошириш мумкин. Бу мамлака-тимизнинг жах,он бозорларидаги рак,обатбар-дошлик имкониятларини кучайтиришга ва мавкеини оширишга хизмат килади.

Кичик бизнес субъектларини ривожлан-тиришда банк секторининг алох,ида урни бор, чунки айнан банклар кичик бизнес субъект-ларининг иктисодий фаолияти самарали кечиши учун зарур булган молиявий хизмат-ларни таклиф этади. Шу уринда таъкидлаб утмокчимизки, банк сектори кичик бизнес субъектларига самарали ёрдам бериши учун бир катор муаммоларни х,ал этиш керак. Айни вактда кичик бизнес субъектларига, айникса энди фаолият юритишни бошлаган

тадбиркорлик субъектларига банклардан узок муддатли кредит олиш анчагина мурак-каб, чунки улар олинадиган карз эвазига гаров сифатида такдим этиш учун етарлича булган мол-мулкка эга эмас. Бундан ташкари, кичик бизнес субъектларини молиялаштириш тижорат банклари учун ташкилий харажат-лари юкори жараён х,исобланади.

Кичик бизнес субъектларининг муваффа-киятли ривожланиши куп жих,атдан хусусий тадбиркорларнинг узок ва нисбатан киска муддатларда талаб этиладиган молиявий ресурслар билан таъминланганлик даража-сига ботлик. Хозирги пайтда мамлакатимиз кредит бозори институционал жих,атдан ривожланиш боскичида эканлиги, таклиф этилиши мумкин булган молиявий инструмент ва хизмат турларининг чекланганлиги билан характерланади. Молиявий хизматлар курсатиш билан шутулланувчи нобанк инсти-тутларининг ривожланмаганлигини эъти-борга олсак, бу х,ол пировардида реал иктисодиёт секторларини етарли даражада молиялашга тускинлик килмокда.

Республикамизда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни молиялашнинг х,озирги боскичида мавжуд булган куйидаги муаммоларни санаб утишимиз мумкин:

- кичик бизнес субъектларини кредитлаш механизмларининг етарлича самарадор эмас-лиги;

- кичик бизнес субъектларининг рискла-рини сутурталаш механизмларининг яхши ривожланмаганлиги;

- узини-узи молиялаштириш механизмларининг суст ривожланганлиги (буни кредит уюшмалари фаолият юритмаслиги, жамоавий инвестиция жамтармалари ва бошка шу каби

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 12

ташкилотларнинг ривожланмаганлигида х,ам куриш мумкин);

- кичик бизнес субъектлари учун кредит ресурсларидан фойдаланиш шартлари нок,у-лайлиги;

- кредитлаш жараёнида кредит рискини камайтириш механизмларининг чекланган-лиги;

- гаровга куйилиши мумкин буладиган мол-мулк етишмаслиги сабабли аксарият кичик бизнес субъектларида инвестицион, шу жумладан банк кредит ресурсларидан фойдалана олиш имкониятларининг йуклиги ва бошкалар.

Молия бозорларида, хусусан кредит хиз-матларини такдим этиш бозорида, банк тизими томонидан такдим этиладиган хиз-матларнинг етарли даражада ривожланма-ганлигининг асосий сабаблари мутахассислар томонидан юкори даражали рискларнинг мавжудлиги х,амда кредит олувчиларда гаровга куйилиши мумкин буладиган мол-мулкнинг йуклиги алох,ида таъкидланмокда. Бу табиий, чунки ишлаб чикаришда тезликда реализация килиниши мумкин булган асосий фондларни шакллантириш учун камида 5-10 йил давомида фаолият юритиш талаб эти-лади.

Н.Ямори (N.Yamori) Японияда кичик бизнес ва тадбиркорликни молиялаштиришнинг давлат кредит кафолати тизимининг ах,а-миятини тах,лил килган. Молиявий институт-лар кичик бизнес субъектларига кредитларни расмийлаштиришдан аввал улардан Кредит кафолати фонди (ККФ)га (Credit Guarantee Corporation) ариза билан мурожаат килишни сурайдилар. ККФ ушбу мурожаатга жавобан кредитни кафолатлатлашини билдирса шун-дан сунг банк кредитни расмийлаштиради. Бунда компания кредит фоизидан ташкари ККФга кафолат туловларини банклар оркали амалга оширади. Ушбу компаниялар банкрот х,олатини эълон килган такдирларида кредитор банк зарарини ККФ томонидан коплаб берилишини сурайди. Ушбу х,олатда Япония х,укумати ва мах,аллий х,укуматлар ККФни

Япония молия корпорацияси оркали тутридан туFри субсидиялар, туловлар ва суFурта килиш билан куллаб-кувватлайдилар. Кредит кафолати тизими кичик бизнес субъектла-рини куллаш учун тузилган булиб, кредит олувчилар бир нечта жих,атлар, жумладан, бизнеснинг катталиги, тармок сох,аси каби талабларга жавоб беришлари керак1.

Юкорида айтиб утилган фикр-мулох,аза-ларни эътиборга олиб, кичик бизнес субъект-ларининг иктисодий ривожланишига туртки бериш учун бевосита эмас, балки билвосита ратбатлантириш услубларини ишлаб чик,ишни таклиф этмокчимиз. Билвосита раFбатлан-тириш услублари х,акида гап кетганида кичик бизнес субъектлари тижорат банкларидан инвестицион кредитлар олиши вактида давлат кафил сифатида иштирок этиши мумкин. Давлат органлари банк х,амда кредитлаш тизимлари билан узаро х,амкорликда чора-тадбирлар ишлаб чикишса, пировардида кичик бизнес субъектларининг молиявий ресурслар билан таъминланиш муаммосини х,ал этишга муваффак булиши мумкин буларди.

Бир суз билан айтганда, тижорат банклари х,амда кичик бизнес субъектларининг кредит муносабатлари сох,асида давлат кафолати институти яратилиши лозим. Кафолат инсти-тути яратилса, мутасадди давлат органлари миллий банк ва кредит муассасаларини кичик бизнес субъектларига кредит ажратишга ундаши мумкин булади. Бу уринда, давлат уз зиммасига кафилликни олиб карз мажбури-ятлари доирасида кичик бизнес субъектларининг иктисодий фаолияти учун зарур инвестицион маблатларнинг жалб этилишига шароит яратиб беради.

Гап шундаки, кредит буйича етарли даражада таъминот мавжуд булмаса, банклар юзага келиши мумкин булган рисклар кий-матини кредит фоизига кушиб юборишга мажбур булишади. Бунинг окибатида таби-

1 N.Yamori Japanese SMEs and the credit guarantee system after the global financial crisis. Cogent Economics & Finance Volume 3, 2015. Issue 1 (2015).

1-расм. Лизингнинг асосий капиталга инвестициялар ва ЯИМдаги улуши1.

I-1-\-1-1-1-1-1-1-1-1-1

2005 й. 2006 й. 2007 й. 2008Й 2009Й. 2010Й. 2011 й. 2012Й. 2013Й. 2014Й. 2015Й.

♦ Асосгм капитал га йуналтпрмпган инвест! Едияларда лизинг улуши, % Ш ЯШМ да лизинг улуши, % А Лизинг портфелннингЯИМ даги улуши, %

ийки, кредит буйича берилган пулларни кайтариб олиш максадида суд жараёнларини амалга ошириш учун килинадиган сарф-харажатларнинг кескин ошиб кетиш эхтимоли борлиги туфайли кредит буйича фоиз став-калари кутарилиб кетади.

Давлат (давлат томонидан тузилган кафо-лат жамтармаси) кредит учун талаб этилган гаров таъминотини кисман уз зиммасига олиши мумкин. Бу уринда кафолатчи шахс-нинг зиммасига юкланадиган карз мажбу-риятининг хажми шундай булиши лозимки, токи карзнинг колган кисми хам банклар, хам кичик бизнес субъектлари учун бирдек отирлик килмайдиган булсин. Бу вазиятда давлатнинг кафил вазифасини бажариши учун сарфланадиган харажатлари бахоси инвестицион маблатларни олишга муваффак булган кичик бизнес корхоналарининг истик-болда эришиши мумкин булган иктисодий ютуклари эвазига олиниши мумкин булган самарага нисбатан анча паст булади.

Давлат кафолати институтининг муваф-факияти куп жихатдан махаллий банкларнинг ушбу янги тизимга нисбатан ишонч даража-сига ботлик булади. Давлат кафолати институтининг механизми хакида гап кетса, лойиха иш бериши учун юридик нуктаи назардан кафолат кафолат жамтармаси томонидан

1 Узбекистонда лизинг хизматлари секторининг обзори. 2015 йил якунлари буйича. «Узбекистон Лизинг Берувчилар Ассоциацияси». - Т., 2016. -2-б. http://ula.uz/files/1467200502.pdf

берилиши лозим. Бунда кафолат тарик,асидаги сармоялар факатгина жамтарманинг шахсий маблатлари хисобидан шакллантирилмайди, балки аввал таъкидланганидек, бу жараёнда кичик бизнес субъектлари хам уз улуши билан катнашади. Бундан ташкари, банклар давлат кафолат жамтармасининг фаолияти тутрисидаги ахборотларни хеч бир тусиксиз исталган вактда олиш (ахборот очиклиги тамойили) хукукига эга булиши шарт.

Кичик бизнес субъектларининг иктисодий фаолиятини куллаб-куватлашнинг самарали яна бир воситаси бу лизингдир. Х,озирги вактда лизинг хизматлари бозори ривожла-ниш тенденцияларни тахлил киладиган булсак, 2015 йил якуни буйича асосий капиталга инвестициялар таркибида лизингнинг улуши 2,3%, лизинг компанияларининг жами лизинг портфели ЯИМга нисбатан 1,4%ни ташкил этди (1-расм).

Шу билан бирга, компанияларнинг салмоти ва таклиф этилаётган лизинг хизматлари мун-тазам ошиб боришига карамасдан, кичик бизнес субъектлари томонидан лизинг хисобига ишлаб чикариш учун зарур асбоб-ускуналарни харид к,илишга нисбатан эхтиёжи тулик кондирилмай колмокда.

Бундан объектив равишда кичик бизнес субъектларига лизинг хизматларини курса-тишга ихтисослашган махсус компанияларни ташкил этиш зарурияти юзага келган, деган хулосани чикаришимиз мумкин. Бизнинг назаримизда, кичик бизнес ва хусусий тад-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 12

биркорликни ривожлантиришда лизинг хиз-матларининг урни ва роли бекиёс, жуда самарали эканини хисобга олиб, бу сохани ривожлантиришга давлат томонидан алохида эътибор каратилиши керак. Уз навбатида махаллий хокимият органлари лизинг хиз-матларини ривожлантириш ва ратбатланти-риш учун кичик бизнес субъектларига алохида имтиёзлар таклиф этиши мумкин. Шун-дай имтиёзлардан бири лизинг компанияла-рини уз капиталини купайтиришни ратбатлан-тириш максадида фойданинг устав капиталини купайтиришга йуналтирилган суммасини соликка тортишдан озод этиш булиши мумкин. Кичик бизнес корхоналари фаолияти-нинг дастлабки боскичларида молиявий ресурсларга эхтиёжи юкори булмаса-да, улар ривожланиб фаолиятини кенгайтириб бориши давомида уларда айланма маблаF-ларни купайтириш, янги техника ва техноло-гияларни жорий этиш учун инвестиция ресурсларига талаб юзага келади.

Иктисодий х,амкорлик ва ривожланиш ташкилоти томонидан МДХ, давлатларида кичик бизнес субъектларининг ривожланиш холати урганилган. Тадкикотда ушбу давлат-ларда кичик бизнеснинг юкори суръатда ривожланиши учун тусик булаётган айрим муаммолар урганилган. Ушбу ташкилот мута-хассислари томонидан утказилган тадкикот-лар натижасига кура янги ташкил этилган ёки якинда фаолият юритишни бошлаган тадбир-корлик субъектларида банк кредитларига мукобил равишда молиявий маблатлар жалб килиш манбалари чекланган деган фикрни билдирган.

Ушбу давлатларда кафолатлаш тизимини жорий этиш ва уларнинг самарали фаолият юритишини таъминлашда мулк хукукини тар-тибга солувчи меъёрий-хук,ук,ий хужжатларни такомиллаштириш лозим. Кредитлар фоиз ставкаларини субсидиялаш ва тутридан-тутри кредитлаш шаклидаги давлат аралашуви ракобат мухити шаклланиши ва кредитлар таксимланишига таъсир утказади. Мазкур чора-тадбирлар иктисодиётнинг маълум

тармоклари корхоналари учун мулжалланган булиб, шу тармокни ривожлантириш назарда тутилган. Айрим хужалик субъектларини киска муддат куллаб-кувватлаш бозордаги ракобат мухитига салбий таъсир утказади, деган хулоса килинган.

Кичик бизнес субъектлари томонидан кушимча молиявий маблатлар жалб этишда асосий манба тижорат банклари кредитлари хисобланмокда. Тижорат банклари томонидан кичик бизнес субъектларига ажратилган кредитлар хажми сунгги 5 йил давомида 4,6 марта ортиб, 2015 якунида, 12,1 трлн. сумни ташкил этди1.

Кичик бизнес учун тижорат банклари томонидан ажратилган кредитлар сунгги йил-ларда усиб борган булса-да, умумий иктисодий усиш суръати юкори булгани учун унинг ЯИМдаги улуши 7 фоиз атрофида сак-ланиб колмокда. Тижорат банклари томонидан кичик бизнесга ажратилган кредитлар, уларнинг жами кредит портфелидаги ва асосий капиталга инвестициялардаги улуши усиб борган. Ушбу курсаткич 2007 йилда тижорат банклари умумий кредит портфелининг 15,6 фоизини ташкил этган булса, 2015 йил якуни буйича 28 фоизни ташкил этган. Асосий капиталга киритилган инвестицияларга нисбатан 2007 йилда 12,6 фоизни ташкил этган булиб, 2015 йил якунига келиб 29,7 фоизни ташкил этди2. Ушбу курсаткичлар тижорат банкла-рида кичик бизнес ва хусусий тадбиркор-ликни хамда иктисодиётни кредитлашда хали фойдаланилмаган салохият мавжудлигидан далолат беради.

1 Узбекистон Республикаси марказий банки. Монетар сиёсат хакидаги маърузалар. 1пир://сЬи. uz/uzc/mo,netarnaya-politika/dokíad-o-monetarnoy-ро1Шке/; Узбекистон Республикаси давлат статистика кумитаси. 2012-2015 йиллар учун Узбекистон Республикаси ик,тисодий-ижтимоий ривожланиши-нинг асосий курсаткичлари. http://stat.uz/statinfo/ сЛпа1гпс1^Ие-гуас1у

2 Ассоциация Лизингодателей Узбекистана. Обзор сектора лизинговых услуг в Узбекистане по итогам 2010 года. http://www.ula.uz/files/1303456605.pdf; Ассоциация Лизингодателей Узбекистана. Обзор сектора лизинговых услуг в Узбекистане по итогам 2015 года. http://www.uia.uz/files/1467200325.pdf

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 12

Хозирги пайтда кичик тадбиркорлик субъ-ектларининг тижорат муассасаларидан кредит олишида гаров таъминотининг етишмас-лиги ёки йуклиги долзарб масала булиб к,олмок,да. Кредит ташкилотларининг кичик тадбиркорлик субъектларига молиявий маблатлар такдим этмаслигининг асосий сабабларидан бири ва шунинг баробарида уни олиш масаласи кичик тадбиркорлик субъектининг такдим этилган кредитни уз вактида кайтара олмаслиги билан ботлик. Гаров таъминотининг йуклиги, шу билан бирга тижорат муассасаларидан кредит олол-маслик ах,олининг тадбиркорлик фаоллигини пасайтиради, кичик ишлаб чик,ариш корхо-наларининг ривожланишини ратбатлантир-майди. Шунингдек, кичик бизнес субъектлари кредит олишдаги муаммолари ички ва ташки муаммоларга булинади.

Кредит олишдаги ташки муаммолар:

- молия институтлари томонидан кичик бизнес субъектларига ажратиладиган кре-дитлар буйича фоиз ставкалари юкори-лиги;

- кредитни сундириш муддати кискалиги;

- кредит олиш жараёни мураккаблиги, узок муддатлиги ва бошкалар.

Кредит олишни кийинлаштирадиган ички муаммолар:

- кичик бизнес учун таклиф килинаётган кредитлар чекланганлиги;

- кичик бизнес субъектларини кредит-лашда ракобат бозори мавжуд эмаслиги;

- фаолиятининг микёси кичиклиги, унинг х,олатини бах,олаш кийинлиги;

- кредит олиш учун бизнес-режа тайёр-лаш сифати;

- кредит тарихи мавжуд эмаслиги ва бошкалар.

Молия бозори ривожланган мамлакатлар амалиётида кредит ташкилотлари маблатлари кичик бизнесни ривожлантириш учун асосий молиялаш манбаи х,исобланади. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни молиялашда тижорат банклари маблатлари юкори улушни ташкил этади. Мисол учун, кичик бизнесга

ажратилган кредитлар Кореяда 2013 йил 1 январь х,олатига ЯИМга нисбатан 38,9%, Таиландда 33,7%, Малайзияда 20,1% ни ташкил этган. Банклар томонидан ажратилган жами кредитлар умумий х,ажмида кичик бизнесга ажратилган кредитларнинг улуши Хитой, Корея, Таиланд каби давлатларда 30-40%, Индонезия, Малайзия, Козотистон давлатларида деярли 20%ни ташкил этган1. Ривожланган давлатлар тажрибаси курсат-мокдаки, кичик бизнесни инвестиция маблатлари билан таъминлаш учун самарали молиявий инфраструктура шакллантириш ва ривожлантириш юзасидан фаол давлат сиё-сати олиб борилиши зарур. Хорижий тажри-бага мувофик, кичик бизнесни самарали кул-лаб-кувватлаш кенг ваколатлар, молиявий маблатлар, бутун мамлакат буйича филиал-ларига эга булган ихтисослаштирилган таш-килот ёрдамида амалга оширилиши мум-кин.

Хозирги вактда иктисодий ривожланган давлатларда кичик бизнесни тутридан-тутри молиявий куллаб-кувватлаш усулларига нисбатан билвосита куллаб-кувватлаш усулла-ридан купрок фойдаланилмокда. Тадбиркорликни давлат томонидан куллаб-кувватлаш-нинг энг самарали шаклларидан бири ва банк кредитларини кичик бизнесга жалб этишни оширишга имконият яратадиган кафолат бериш шакли х,исобланади. Аксарият мам-лакатларда муваффакиятли фаолият юритиб келаётган кафолат фондлари кичик ва урта корхоналарга кредит олиши учун таъминот такдим этиб, банк ва бошка кредит ресурс-ларидан фаол фойдаланишга шароит яратиб келмокда. Бу тажриба кичик бизнеснинг амалдаги субъектларини нафакат куллаб-кувватламокда, балки янги корхоналарнинг пайдо булишини ратбатлантирмокда. Шу йул билан тадбиркорлар узларига зарур молиявий маблатларни кулай шартларда жалб килади ва тижорат банклари учун кредитнинг

1 Asia SME finance monitor 2014. Asian Development Bank 2015 P.12 https://www.adb.org/sites/default/files/ publication/173205/asia-sme-finance-monitor2014. pdf

к,айтарилиш риски сезиларли даражада камайтирилади. Кичик бизнес ва хусусий тад-биркорлик субъектларининг молиявий ресурслардан фойдаланиш имкониятини ошириш учун молия бозорини янада либе-рализациялаш, уларга хизмат курсатувчи молиявий инфраструктуранинг янада тако-миллаштирилиши кичик бизнес субъектла-рини молиявий ресурслар билан таъминлан-ганлик даражаси ошишига хизмат килади.

Кичик бизнес субъектларининг иктисодий фаолиятини кредитлаш тартибларини сод-далаштириш пировард натижада инвести-цион фаолиятни амалга ошириш учун зарур молиявий ресурслар такчиллиги, шунингдек айланма маблатларнинг етишмовчилиги каби муаммоларни ижобий х,ал этишга ёрдам килади. Фикримизча, кичик бизнес субъект-

лари учун мулжалланган янги кредит турла-рини ишлаб чикиш, кредит олиш тартибларини соддалаштириш, кичик бизнес субъектларининг тулов лаёкатини бах,олаш услу-биётини такомиллаштириш, шу билан бирга х,удудларда амалга оширилаётган давлат дастурларида банкларнинг купрок, ва кенгрок, куламларда катнашувини таъминлаш, кичик бизнес субъектларига олинган кредитлар буйича туланадиган фоиз ставкаларини ком-пенсациялаш, кафолатлаш механизми йулга куйилиши охир окибатда кичик бизнесни куллаб-кувватлашга имконият яратиб беради. Кичик бизнес субъектлари фаолиятини кул-лаб-кувватлашнинг молиявий-кредитлаш-тириш механизми такомиллаштирилиши кичик бизнеснинг тарак,к,иётини раFбатлан-тириш учун мустах,кам асос булади.

Адабиётлар:

1. Узбекистонда лизинг хизматлари секторининг обзори. 2015 йил якунлари буйича. «Узбекистон Лизинг Берувчилар Ассоциацияси». Тошкент, 2016. -2-б. http://ula.uz/ files/1467200502.pdf

2. http://www.cbu.uz/upload/Monetar/2016/Монетар%20сиёсатнинг%202016%20 йилга%20мулжалланган%20асосий%20йуналишлари.pdf

3. Марказий банк ва давлат статистика кумитаси маълумотлари.

4. Asia SME finance monitor 2014. https://www.adb.org/publications

5. N.Yamori. Japanese SMEs and the credit guarantee system after the global financial crisis. Cogent Economics & Finance Volume 3, 2015 - Issue 1 (2015).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.