CC BY
13
I
BADANIA I ROZWÖJ
mt. bryg. dr inz. Mariusz Pecioa)*
'>Szkola Glowna Sluzby Pozarniczej / The Main School of Fire Service *Autor korespondencyjny / Corresponding author: mariusz.pecio@gmail.com
Analiza wybranych aspektow bezpieczenstwa pozarowego oraz przygotowania operacyjnego Starego Miasta w Warszawie
Analysis of Selected Aspects of Fire Safety and Operating Capability in Warsaw's Old Town
Анализ отдельных аспектов пожарной безопасности Старого города в Варшаве и оперативной подготовки к проведенню спасательно-гасящих действий
ABSTRAKT
Cel: Celem artykutu jest analiza aktualnego poziomu bezpieczenstwa pozarowego oraz przygotowania operacyjnego do prowadzenia dziatan ratowniczo-gasniczych na terenie historycznego centrum Warszawy. Dodatkowo w pracy okreslono rozwiqzania techniczne, operacyjne i legislacyjne, ktore mogq przyczynic si§ do poprawy sytuacji w dwoch wyzej wymienionych obszarach.
Wprowadzenie: W artykule przedstawiono ocenQ bezpieczenstwa pozarowego oraz przygotowania operacyjnego do dziatan ratowniczo-gasniczych terenu Starego Miasta w Warszawie. W tym celu wykorzystano analizy dost^pnych materiatow zrodtowych, danych statystycznych, wynikow badan ankietowych oraz obowiqzujqcych aktow prawnych. Elementem wprowadzenia do przedmiotowego zagadnienia jest rowniez charakterystyka dzielnicy Stare Miasto w Warszawie, w ktorej uwzgl^dniono przynaleznosc tego obszaru do swiatowego dziedzictwa narodowego UNESCO.
Metodologia: Artykut zawiera ocenQ wybranych aspektow bezpieczenstwa pozarowego Starego Miasta w Warszawie oraz przygotowania operacyjnego KM PSP w Warszawie tego obszaru. Ocena bezpieczenstwa pozarowego zostata przeprowadzona przy wykorzystaniu analizy materiatow zgroma-dzonych podczas pracy przy programie HERITPROT, danych uzyskanych od Komendy Miejskiej PSP w Warszawie oraz na podstawie wynikow badan ankietowych. Badania ankietowe przeprowadzono wsrod wszystkich obecnych na Starym Miescie administratorow nieruchomosci mieszkalnych oraz wszystkich wyst^pujqcych na tym terenie administratorow budynkow sakralnych. Analiza przygotowania operacyjnego do prowadzenia dziatan ra-towniczo-gasniczych obj^ta weryfikaj zgodnosci z wymaganiami drog pozarowych oraz przeciwpozarowego zaopatrzenia w wod§. Na podstawie przeprowadzonej analizy zaproponowano metody zwi^kszenia bezpieczenstwa miejskich starowek. Do proponowanych dziatan organizacyjnych nalezq szkolenia jednostek ratowniczo-gasniczych. Rozwiqzania techniczne to nowoczesne urzqdzenia gasnicze (mgta wodna), natomiast dziatania legislacyjne obejmujq dostosowanie zasad opracowywania instrukcji bezpieczenstwa pozarowego dla budynkow zabytkowych.
Wnioski: Wykazano, ze problemy zwiqzane z odpowiednim zabezpieczeniem wrazliwego, historycznego obszaru miejskiego oraz zabytkowych eksponatow mozna rozwiqzywac z wykorzystaniem urzqdzen technicznych lub uwarunkowan prawnych. Artykut zawiera przyktady dziatan pozwalajqcych poprawiac stan bezpieczenstwa pozarowego na starowkach miejskich oraz przyktady rozwiqzan stuzqcych polepszeniu przygotowania tych obszarow do prowadzenia akcji ratowniczo-gasniczej. Dodatkowo kompleksowa ocena stanu drog pozarowych i przeciwpozarowego zaopatrzenia w wod§ moze byc bezposrednio wykorzystana do dziatan operacyjnych Komendy Miejskiej PSP w Warszawie.
Stowa kluczowe: bezpieczenstwo pozarowe, przygotowanie operacyjne, zabezpieczenie terenu, Warszawa, Stare Miasto, UNESCO Typ artykutu: artykut przeglqdowy
Przyj^ty: 06.02.2016; Zrecenzowany: 17.05.2017; Opublikowany: 30.06.2017;
ProszQ cytowac: BiTP Vol. 46 Issue 2, 2017, pp. 88-98, doi: 10.12845/bitp.46.2.2017.6;
Artykut udostQpniany na licencji CC BY-NC-SA 4.0 (https://creativec0mm0ns.0rg/licenses/by-nc-sa/4.0/).
ABSTRACT
Aim: This article aims to analyse the current level of fire safety and operating preparation for conducting rescue and firefighting operations within the Historical Centre of Warsaw. The aim of the study is also to determine the technical, operating and legislative activities which can improve the situation in the two aforementioned areas.
Introduction: The article presents an assessment of fire safety and the preparation for fire and rescue operations in the Old Town in Warsaw. For this purpose, the paper analyses the available source materials, statistical data, survey results and existing legislation. As an introduction to the subject, the article describes the Old Town district of Warsaw, including its recognition as a world heritage site by the UNESCO.
Methodology: The article contains an assessment of selected aspects of fire safety in Warsaw's Old Town and an evaluation of the preparation of the Municipal Headquarters of the State Fire Service in Warsaw for carrying out operations in this area. The assessment of fire safety was performed using the analysis of materials collected while working with the HERITPROT project, data obtained from the Municipal Headquarters of the State Fire Service in Warsaw and on the basis of survey results. A survey was also carried out among all residential property administrators in the Old Town and all administrators of religious buildings in this area. The analysis of the preparation for rescue and firefighting operations included an assessment of compliance with the requirements of fire access roads and fire water supply. The analysis proposes ways of increasing the safety of Old Town areas in cities. Organisational activities include training for fire and rescue units; technical solutions comprise modern firefighting equipment (water fog); and legislative action involves the adaptation of Fire Safety Instructions for historic buildings.
Conclusions: The analysis showed that problems with an inadequate protection of sensitive historic urban fabric and historical exhibits can be solved by using either technical devices or legal conditions. Hence, the article includes examples of activities for improving fire safety in Old Town areas, and examples of solutions for improving the preparation of these areas for conducting rescue and firefighting operations. In addition, the contained comprehensive assessment of fire access roads and fire water supply can be directly used for operating activities of the Municipal Headquarters of the State Fire Service in Warsaw.
Keywords: fire safety, operating capability, site protection, Old Town in Warsaw, UNESCO Type of article: review article
Received: 06.02.2016; Reviewed: 17.05.2017; Published: 30.06.2017;
Please cite as: BiTP Vol. 46 Issue 2, 2017, pp. 88-98, doi: 10.12845/bitp.46.2.2017.6;
This is an open access article under the CC BY-NC-SA 4.0 license (https://creativec0mm0ns.0rg/licenses/by-nc-sa/4.0/).
АННОТАЦИЯ
Цель: Целью данной статьи является анализ текущего состояния пожарной безопасности и оперативной подготовки к проведению спасательно-гасяших действий на территории исторического центра Варшавы. Цель работы заключается также в определении технических, оперативных и законодательных решений, которые могут способствовать улучшению ситуации в двух вышеуказанных сферах.
Введение: В статье была представлена оценка пожарной безопасности и оперативной подготовки к спасательно-гасяшим действиям на территории Старого города в Варшаве. Для этой цели был использован анализ имеющихся исходных материалов, статистических данных, результатов опросов и действующего законодательства. Частью введения к рассматриваемой теме является также характеристика района Старого города в Варшаве, в том числе в контексте его принадлежности к всемирному наследию ЮНЕСКО.
Методология: Статья содержит оценку отдельных аспектов пожарной безопасности Старого города в Варшаве, а также оценку оперативной подготовки Городской комендатуры ГПС в Варшаве в этой области. Оценка пожарной безопасности была проведена с использованием анализа материалов, собранных в ходе работы с программой HERITPROT, данных из Городской комендатуры ГПС в Варшаве и на основе результатов опроса. Опрос был проведен среди всех присутствующих в Старом городе администраторов жилой недвижимости и всех администраторов зданий религиозного характера, находящихся в этом районе. Анализ оперативной подготовки к проведению спасательно-гасящих действий включал оценку соответствия с требованиями об обеспечении пожарных дорог и противопожарного водоснабжения. На основе проведенного анализа были предложены способы повышения безопасности старых городских центров. Организационными мероприятиями являются тренинги спасательно-гасящих подразделений, а техническими решениями - современное противопожарное оборудование (водяной туман). В то же время законодательственные решения включают в себя адаптацию Инструкции пожарной безопасности для исторических зданий.
Выводы: Было обнаружено, что проблемы, связанные с соответствующей защитой, уязвимой исторической части города и исторических экспонатов, могут быть решены с помощью технических устройств или правовых решений. В статье приводятся примеры действий, позволяющих повышать пожарную безопасность в старых городских центрах и примеры решений для улучшения подготовки этих районов для проведения спасательно-гасящих действий. Кроме того, комплексная оценка состояния противопожарных дорог и противопожарного водоснабжения может быть непосредственно использована для оперативных действий Городской комендатуры ГПС в Варшаве. Ключевые слова: пожарная безопасность, оперативная подготовка, защита территории, Варшава Старый город, ЮНЕСКО Вид статьи: обзорная статья
Принята: 06.02.2016; Рецензирована: 17.05.2017; Опубликована: 30.06.2017;
Просим ссылаться на статью следующим образом: BiTP Vol. 46 Issue 2, 2017, pp. 88-98, doi: 10.12845/bitp.46.2.2017.6; Настоящая статья находится в открытом доступе и распространяется в соответствии с лицензией CC BY-NC-SA 4.0 (https://creativecommons.Org/licenses/by-nc-sa/4.0/).
Wprowadzenie
Celem artykutu jest ocena bezpieczenstwa pozarowego oraz przygotowania do prowadzenia akcji ratowniczo-ga-sniczej terenu Starego Miasta w Warszawie. Analizie pod-dano materiaty zgromadzone podczas pracy przy progra-mie HERITPROT, wyniki badan ankietowych, wizji lokalnej, dane statystyczne Komendy Gtównej Panstwowej Strazy Pozarnej (KG PSP), Komendy Miejskiej Panstwowej Strazy Pozarnej m. st. Warszawy (KM PSP Warszawy) oraz dost^pna literatura tematu. Program HERITPROT pt. „Przeciwdziata-
nie Ryzyku Pozarowemu i Doskonalenie Systemów Gaszenia Pozarów Starówek Miejskich uznanych za obiekty Swiatowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO" byt wspótfinansowany ze srodków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach programu INTERREG IVC [1].
Program ten zainicjowano jako reakj na pozar, który w 2006 roku zniszczyt XVII-wieczny patac Salazar w miescie La Laguna na Teneryfie. Miat on zapocz^tkowac dyskusjs i pomóc w znalezieniu rozwi^zan pozwalaj^cych ograniczyc ryzyko po-zarowe na starówkach miejskich w Europie. Patac Biskupi Sala-zar oraz akj gasnicz^ z 2006 roku pokazano na rycinach 1 i 2.
Rycina 1. Patac Biskupi Salazar w La Laguna Figure 1. Salazar Palace in La Laguna
Zródto: http://guias-viajar.com/espana/tenerife-fotos-la-laguna/. Source: http://guias-viajar.com/espana/tenerife-fotos-la-laguna/.
Rycina 2. Akcja gasnicza Patacu Salazar Figure 2. Firefighting at the Salazar Palace
Zródto: http://www.20minutos.es/noticia/ 84070/0/ESPANA/INCENDIO/TENERIFE/. Source: http://www.20minutos.es/noticia/ 84070/0/ESPANA/INCENDIO/TENERIFE/.
Artykut prezentuje ogoln^ charakterystykç Starego Miasta w Warszawie z uwzglçdnieniem wpisania tego obszaru na listç swiatowego dziedzictwa UNESCO, ocenç bezpieczenstwa pozarowego Starego Miasta w Warszawie oraz ocenç przygotowania operacyjnego tego obszaru. W pracy zawarto rowniez przyktadowe rozwi^zania (techniczne i legislacyjne), ktore mog^ wptyn^c pozytywnie na poziom bezpieczenstwa pozarowego starowek miejskich.
Charakterystyka ogolna Starego Miasta w Warszawie
Stare Miasto w Warszawie jest najstarszym osrodkiem miejskim Warszawy bçd^cym zwartym zespotem architektury zabytkowej o sredniowiecznym uktadzie zabudowy, gtownie z XVII i XVIII wieku. Jest ono otoczone pierscieniem murow obronnych z XIV-XVI wieku, a jego rynek rozmieszczony jest na planie prostok^ta. Stara Warszawa byta miastem krolew-skim Korony Krolestwa Polskiego. Plan Starego Miasta z lo-kalizaj jego najwazniejszych obiektow przedstawiono na rycinie 3.
2 wrzesnia 1980 roku Stare Miasto w Warszawie zosta-to umieszczone na liscie swiatowego dziedzictwa UNESCO
(na pozycji 30). Warszawska Starowka znalazta siç na tej li-scie jako przyktad niemal kompletnej rekonstrukcji. W tekscie wyjasniaj^cym napisano [2]: „Ponad 85% zabytkowego centrum Warszawy zostato zniszczone przez nazistowskie od-dziaty okupacyjne. Po wojnie mieszkancy Warszawy podjçli dzieto odbudowy, ktore doprowadzito do odtworzenia koscio-tow, patacow i domow bçd^cych symbolem polskiej kultury i narodowej tozsamosci. Jest to wyj^tkowy przyktad catkowi-tej rekonstrukcji zespotu historycznego".
Ocena bezpieczenstwa pozarowego
Kontrole Panstwowej Strazy Pozarnej
Na podstawie informacji uzyskanych z Komendy Miejskiej PSP w Warszawie ustalono, ze w latach 2003-2012 przeprowa-dzono 24 kontrole stanu bezpieczenstwa pozarowego budynkow na terenie Starego Miasta. Otrzymane czçsciowe wyniki kontroli przedstawiono w tabeli 1.
Z przeprowadzonej analizy wynikaj^ nastçpuj^ce syntetycz-ne wnioski:
— stwierdzono t^cznie 5 niezgodnosci zwi^zanych z wyma-ganiami ewakuacyjnymi oraz sktadowaniem materiatow palnych,
Rycina 3. Plan Starego Miasta w Warszawie z oznaczonymi najwazniejszymi zabytkami Figure 3. Plan of the Old Town in Warsaw with the most important historic objects marked Zrodto: https://www.google.pl/maps. Source: https://www.google.pl/maps.
— w 14 kontrolowanych budynkach nie wystçpuje instala-cja hydrantowa, nie zawarto informacji na temat insta-lacji hydrantowej w pozostatych obiektach,
— w 4 budynkach (co stanowi ponizej 17%) wystçpuj^ instalacje i urz^dzenia przeciwpozarowe (SSP, DSO), przy czym w 2 budynkach wystçpuje jedna instalacja i w 2 obiektach stwierdzono po dwie instalacje.
Nalezy ocenic, iz stan bezpieczenstwa pozarowego, bçd^-cy obrazem przeprowadzonych kontroli, nie odbiega znacz^co od poziomu bezpieczenstwa pozarowego charakterystyczne-go dla catej Warszawy. Przypadki zwi^zane z wystçpowaniem warunkow stanowi^cych podstawç do uznania budynku za zagrazaj^cy zyciu ludzi [4, §16, ust. 2] stwierdzono w dwoch
przypadkach (zawçzenie szerokosci spocznikow oraz przekro-czenie dopuszczalnej dtugosci dojscia ewakuacyjnego).
Wiçkszosc kontroli miata na celu sprawdzenie przestrzega-nia przepisow przeciwpozarowych (budynki istniej^ce). Kontrole odbiorowe (dot. budynkow nowych lub modernizowanych) mia-ty nieznaczny udziat w czynnosciach kontrolnych. W przypadku kontroli przestrzegania przepisow przeciwpozarowych dopuszcza siç wystçpowanie pewnych niezgodnosci (oprocz przypadkow zagrozenia zycia) z przepisami obowi^zuj^cymi obecnie, co po czçsci ttumaczy stosunkowo niewielk^ liczbç niezgodnosci. Taka sytuacja jest w obszarze Starego Miasta naturalna, poniewaz z uwagi na charakter obszaru, budowanie nowych obiektow oraz modernizowanie istniej^cych jest objçte wieloma restrykcjami.
Tabela 1. Wyniki kontroli stanu bezpieczenstwa pozarowego w budynkach na terenie Starego Miasta w latach 2003-2012 Table 1. The results of fire safety inspections in the Old Town buildings in 2003-2012
Lp. / No
Rodzajbudynku/ Building type
Wysokosc / Height
Nieprawidtowosci / Incompatibilities
Hydranty / SSP / SUG / DSO / Hydrants FD EE VS
Dojscie / Routes
1. budynek mieszkalny / residential building X X X X X X X
2. teatr / theatre SW X - - - - przekroczona o 100 % - ZZ / exceeded by 100 % - ZZ
3. urz^d / government office N T X X X X X
4. hotel / hotel SW X X X X X X
5. archiwum / archive N T - + - + X
6. punkt przedszkolny / day care for preschool children X X X X X X X
7. hotel / hotel X X X X X X X
8. gastronomia / catering outlet X T - X X X sktadowanie materiatow / stored materials
9. budynek mieszkalny / residential building X spoczniki < 1,0 m - ZZ / landings < 1.0 m - ZZ X X X X sktadowanie materiatow / stored materials
10. biuro / office X X - - - - X
11. budynek mieszkalny / residential building SW X - + - - X
12. biuro / office X X - - - - X
13. gastronomia / catering outlet SW X - - - - X
14. gastronomia / catering outlet X X X X X X X
15. muzeum / museum X X - + - + X
16. muzeum / museum X X - + - - X
17. gastronomia / catering outlet X X - - - - X
18. galeria sztuki / art gallery X X - - - - X
19. budynek mieszkalny / residential building SW X - - - - X
20. hotel / hotel SW X - - - - X
21. hotel / hotel X X X X X X X
22. budynek sakralny / religious building X X X X X X X
23. gastronomia / catering outlet X X X X X X X
24. handel / retail outlet
X
X
X
Oznaczenia w tabeli: N - niski, SW - sredniowysoki, „-" - nie wyst^puje, „+" - wyst^puje, X - brak danych. Key: L - low-rise, M - mid-rise, „-" - not found, „+" - found, X - no data.
Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie materiatow KM PSP w Warszawie.
Source: Own elaboration on the basis of information of the Municipal Fire Brigade in Warsaw.
Badania ankietowe
Do zarz^dcow budynkow zostato skierowane zapytanie w formie krotkiej ankiety dotycz^ce zagadnien z zakresu ochro-ny przeciwpozarowej [3]. Ankieta dotyczyta kwestii zwi^zanych z uzytkowaniem:
— urz^dzen i instalacji elektrycznych (bez grzewczych) (857),
— grzewczych urz^dzen elektrycznych (57),
— urz^dzen i instalacji grzewczych na paliwo state (846),
— urz^dzen i instalacji grzewczych na paliwo ciekte (28),
— urz^dzen i instalacji grzewczych na paliwo gazowe (58).
W nawiasach powyzej podano liczbç pozarow spowodowa-nych przez przyczyny zwi^zane z uzytkowaniem wymienionych urz^dzen i instalacji na terenie wojewodztwa mazowieckiego w 2013 roku. Na podstawie tych danych sformutowano okreslo-nego rodzaju pytania ankietowe.
Ankiety dotycz^ce oceny stanu bezpieczenstwa pozarowe-go na Starym Miescie zostaty wystane do 13 zarz^dcow nieru-chomosci mieszkalnych dziataj^cych na terenie historycznego centrum Warszawy. Wyniki badan ankietowych przedstawiono w tabeli 2.
Tabela 2. Odpowiedzi uzyskane w badaniach ankietowych (budynki mieszkalne) Table 2. Responses to the survey (residential buildings)
Lp. / No. Budynek nr / Building No. Pytanie / Question 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.
1. Kontrole techniczne instalacji / Technical installation inspections X T X T T T T T X T X X T
2. Ksiqzka budowlana / Building log-book X T X T T T T T X T X X T
3. Szkolenia przeciwpozarowe pracownikow / Fire safety training for employees X N X N N N N N X N X X N
4. Czy sq piwnice? / Are there basements? X T X T T T T T X T X X T
5. Czy sq uzytkowane? / Are they used? X T X T N T T N X T X X T
6. Jaki jest ich stan techniczny? / What is their technical condition? X S X S Ni S S Ni X S X X S
7. System wykrywania pozaru / Fire detection system X N X N N N N N X N X X N
8. Instalacja gaénicza / Fire-extinguishing system X T X T N N T T X N X X N
9. Czy dla budynku jest wykonana IBP? / Is there a fire plan for the building? X T X N N T N N X N X X N
10. Kiedy byta aktualizowana? / When was it last revised?
X W X
X X
W
X
Oznaczenia w tabeli: T - tak, N - nie, B - bardzo dobry, S - Sredni, Ni - niezadowalaj^cy, 1 - w ci§gu 1 roku, 2 - w ci§gu 2 lat, W - wczesniej , X - brak danych. Key: Y - yes, N - no, E - excellent, R - reasonable, U - unsatisfactory, 1 - one year ago, 2 - 2 years ago, E - earlier, X - no data.
Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.
Ostatecznie otrzymano odpowiedzi od 8 z 13 zarz^dcow, do ktorych skierowano zapytania, co stanowi 61,5%. Wynik ten moz-na uznac za zadowalaj^cy w kontekscie reprezentatywnosci wy-nikow badania. Z uwagi na wielkosc proby badawczej publikowa-ne dane maj^ charakter informacyjny.
Przeprowadzone badania ankietowe wsrod zarz^dcow nieru-chomosci potwierdzaj^, iz w budynkach na terenie Starego Miasta instalacje s^ regularnie kontrolowane i sprawdzane. Odpowiedzi takich udzielito 100% ankietowanych, ktorzy odestali wypetnione ankiety. Z uzyskanych informacji wynika, iz w budynkach na terenie historycznego centrum Warszawy s^ prowadzone ksi^zki budowlane. Takie informacje uzyskano od 100% ankietowanych, ktorzy odestali wypetnione ankiety. W wynikach ankiety nalezy zwrocic uwagç na brak szkolen przeciwpozarowych oraz posiadanie instrukcji bezpieczenstwa pozarowego jedynie w dwoch budynkach. Na podstawie przeprowadzonego badania nie ma jednak mozliwosci precyzyjnego zdiagnozowania tego stanu rzeczy. Kolejne pytanie dotyczyto stanu technicznego piwnic (te czçsci budynkow byty przedmiotem zainte-resowania w programie HERITPROT). W wyniku analizy przestanych odpowiedzi stwierdzono, iz w 75% przypadkow stan piwnic oceniany jest jako sredni (drugi z trzech stopni oceny stanu technicznego), natomiast w 25% przypadkow - jako niezadowalaj^cy (najnizszy z trzech stopni oceny stanu technicznego). Mimo ze informacje uzyskane z badania ankietowego dotycz^ subiektywnych opinii ano-
nimowych osob, w ocenie autora mozna na ich podstawie zatozyc zasadnosc prowadzenia prac i projektow zmierzaj^cych do poprawy stanu technicznego i bezpieczenstwa pozarowego w obr^bie piwnic i podziemi na terenie Starego Miasta.
Osobno badanie przeprowadzono wsrod zarz^dcow obiek-tow sakralnych na terenie Starego Miasta. Zapytania wystano do wszystkich 5 administrowanych na tym terenie obiektow sakralnych. Ostatecznie otrzymano informacje zwrotne dla 4 budynkow. Wyniki badan przedstawiono w tabeli 3. Analizuj^c otrzymane wyniki, nalezy zwrocic uwage, iz w zakresie podstawowych obo-wi^zkow technicznych oraz dokumentacji technicznych (kon-trole instalacji i ksi^zki budowlane) sytuacja jest bardzo dobra. Prowadzenie ksi^zek i kontrole instalacji potwierdzono w 100% uzyskanych odpowiedzi. Nie s^ natomiast prowadzone szkolenia przeciwpozarowe wsrod pracownikow i obstugi w zadnym z anali-zowanych budynkow. Instrukcje bezpieczenstwa pozarowego wy-konano w 2 na 4 budynki, ale jest ona aktualna w jednym budyn-ku. Dodatkowo otrzymano informacje o zastosowaniu systemow sygnalizacji pozarowej (SSP) w dwoch przebadanych obiektach. Zastosowanie SSP w jednym z budynkow wynika z obecnosci tego obiektu na liscie GKZ. Jest to jedyny obiekt sposrod przebadanych, gdzie taki obowi^zek wystepuje. Instalacja hydrantowa znajduje sie we wszystkich przebadanych budynkach, ktorych ad-ministratorzy udzielili odpowiedzi na pytania ankietowe.
Tabela 3. Odpowiedzi uzyskane w badaniach ankietowych (budynki sakralne) Table 3. Responses to the survey (religious buildings)
Lp. / No. ------ Budynek nr / Building No. Pytanie / Question 1. 2. 3. 4. 5.
1. Kontrole techniczne instalacji / Technical installation inspections T T T X T
2. Ksiqzka budowlana / Building log-book T T T X T
3. Szkolenia przeciwpozarowe pracownikow / Fire safety training for employees N N N X N
4. Czy sq podziemia? / Are there any basements? T T T X T
5. Czy sq uzytkowane? / Are they used? T T T X T
6. Jaki jest ich stan techniczny? / What is their technical condition? B B S X B
7. Instalacje przeciwpozarowe / Firefighting systems T T T X T
8. Jakie? / What kind of systems? H S, H H X S, G, H
9. Czy dla budynku jest wykonana IBP? / Is there a fire plan for the building? T T N X N
10. Kiedy byta aktualizowana? / When was it last revised? W 1 - X
Oznaczenia w tabeli: T - tak, N - nie, B - bardzo dobry, S - sredni, Ni - niezadowalaj^cy, S - system SSP, G - system wykrywczy gazu, H - hydranty
1 - w ci§gu 1 roku, 2 - w ci§gu 2 lat, W - wczesniej, X - brak danych.
Key: Y - yes, N - no, E - excellent, R - reasonable, U - unsatisfactory, F - FAS system, G - gas detection system, H - hydrants 1 - one year ago,
2 - 2 years ago, E - earlier, X - no data.
Zródto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.
Analiza otrzymanych wynikow dotycz^cych budynkow ad-ministrowanych przez organizacje koscielne w szerszym kon-tekscie pozwala stwierdzic, iz zabezpieczenie przeciwpozaro-we w tego typu obiektach jest realizowane na poziomie wyz-szym niz w budynkach zarz^dzanych przez administratorow wspolnot mieszkaniowych. Jest prawdopodobne, iz wynika to z instytucjonalnego charakteru tego typu obiektow. Brak obec-nosci systemu sygnalizacji pozarowej (SSP) nie musi oznaczac nieakceptowalnego poziomu zabezpieczenia budynku. System ten wystçpuje w obiekcie, dla ktorego jest on wymagany list^ GKZ. W pozostatych obiektach nie jest wymagany prze-pisami prawa bezposrednio (rozporz^dzenie) lub posrednio (lista GKZ). W kazdym przypadku zastosowanie SSP poprawia bezpieczenstwo pozarowe, ale ocena zasadnosci jego zasto-sowania (pod k^tem technicznym i ekonomicznym) nie jest mozliwa bez przeprowadzenia analizy technicznej stanu bez-pieczenstwa pozarowego.
Nalezy docenic fakt dbatosci o piwnice i podziemia. W wiçkszosci przypadkow ich stan jest uznawany za „bardzo dobry" i tylko w jednym przypadku za „sredni". Oznacza to prawdopodobnie, iz te czçsci budynkow zostaty zaadaptowa-ne do funkcji zwi^zanych z przeznaczeniem obiektow, w kto-rych wystçpuj^ i ewentualne zagrozenia s^ w tych przestrze-niach kontrolowane.
Negatywnie nalezy natomiast ocenic brak szkolen przeciwpozarowych. Nie s^ one realizowane w zadnym z badanych budynkow. W tego typu sytuacjach praktyczne stosowanie za-sad bezpieczenstwa zawartych w instrukcji bezpieczenstwa pozarowego jest bardzo nieefektywne. W zwi^zku z powyz-szym wskazane jest przeprowadzenie dziatan informacyjnych dotycz^cych podniesienia swiadomosci w zakresie zagrozen pozarowych.
Ocena przygotowania operacyjnego
Dostçp do budynków przy wykorzystaniu dróg pozarowych
Z uwagi na uktad urbanistyczny wszystkie drogi na Starym Miescie s^ drogami pozarowymi. Na tym terenie obowi^zuje zakaz ruchu oraz ograniczony postój1 i wystçpuje odpowied-nie oznakowanie. Straz miejska jest zobowi^zana do kontroli przestrzegania tych ograniczen.
Na postawie przeprowadzonej wizji lokalnej oraz pomia-rów parametrów technicznych2 zostata opracowana mapa dróg pozarowych na terenie historycznego centrum Warszawy [3]. Opracowan^ mapç pokazano na rycinie 4. Kolor zielony oznacza drogi pozarowe zgodne z obecnie obowi^-zuj^cymi wymaganiami [5, §12-16], gdzie nie wystçpuj^ utrudnienia zwi^zane z dostçpem do obiektów budowlanych. Kolor pomaranczowy na mapie oznacza wystçpuj^ce trud-nosci z przejazdem (drogi wçzsze niz wymagane przepisami 4 m lub o promieniu skrçtu ponizej 11 m). Przejazd nimi jest mozliwy, natomiast moze trwac dtuzej niz w przypadku dróg zgodnych z wymaganiami. Nalezy uznac, iz prowadzenie dziatan ratowniczo-gasniczych jest mozliwe we wszystkich obiektach Starego Miasta, natomiast dla budynków zlokali-zowanych w obrçbie ulic oznaczonych kolorem czerwonym bçdzie ono utrudnione, z uwagi na oddalenie stanowisk ratowniczych i gasniczych od samochodów PSP. Najtrud-niejsza sytuacja w zakresie dróg pozarowych wystçpuje w pótnocnej czçsci obszaru, gdzie drogi wjazdowe na teren Starówki s^ zlokalizowane gtównie od strony potudniowo--wschodniej (ul. Piekarska, Plac Zamkowy i ul. Celna). Natomiast potencjalne dojazdy od strony zachodniej i pótnocnej
1 Zarz^dzenie Nr 4143/2010 Prezydenta Miasta Stotecznego Warszawy.
2 W wizji lokalnej uczestniczyli studenci SGSP w ramach zajçc z przed-miotu bezpieczenstwo pozarowe budynków.
przejazd mozliwy przejazd utrudniony przejazd niemozliwy
Rycina 4. Plan Starego Miasta w Warszawie z oznaczon§ przejezdnosci§ drog pozarowych Figure 4. Plan of the Old Town in Warsaw with fire access road passability marked Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.
(ul. Weski Dunaj i Nowomiejska) se nieprzejezdne. Dodat-kowo w tych miejscach odlegtosc budynkow od przejezdnej ulicy Podwale jest zbyt duza, wiçc konieczny jest dojazd od potudnia lub wschodu i dojazd przez ulice otaczajece Rynek Starego Miasta.
Z uwagi na uwarunkowania historyczne i techniczne nie ma mozliwosci przebudowy uktadu komunikacyjnego historycznego centrum Warszawy i nalezy wykorzystac inne metody w celu zwiçkszenia efektywnosci prowadzenia potencjalnych dziatan ratowniczo-gasniczych:
1. Szczegotowe zapoznanie strazakow z JRG 4, ktorej rejon dziatania obejmuje m.in. obszar Starego Miasta, z mozli-wosciami prowadzenia dziatan na catym terenie Starowki (np. poprzez symulacjç zagrozenia w ramach cwiczen ra-towniczo-gasniczych w rejonie operacyjnym).
2. Wyposazenie JRG 4 w lekki samochod gasniczy, ktory zapewni wystarczajece zwrotnosc na weskich uliczkach Starego Miasta, wyposazony w dtuge liniç tzw. „szybkiego natarcia" oraz w zwiçkszone liczbç wçzy pozarniczych. Warto rozwazyc rowniez wyposazenie takiego samocho-
du w pompç wysokocisnieniowe, ktora zwiçksza efektyw-nosc procesu gaszenia przy zmniejszonym zuzyciu wody.
3. Prowadzenie szkolen specjalistycznych dla strazakow JRG 4 uwzglçdniajecych specyfikç dziatan gasniczych oraz akcji ewakuacyjnych na terenie Starowki: duze odlegtosc obiektow od samochodow, brak mozliwosci wyko-rzystania drabin i podnosnikow, weskie i drewniane klatki schodowe oraz brak wolnej przestrzeni na organizowanie stanowisk ratowniczo-gasniczych i punktow zbiorki do ewakuacji.
Przeciwpozarowe zaopatrzenie w wodç
Zgodnie z informacje otrzymane od Miejskiego Przed-siçbiorstwa Wodociegow i Kanalizacji wszystkie oznaczone na mapie hydranty znajdujece siç na terenie Starego Miasta (57 szt.) se sprawne i spetniaje wymagania obowiezujecych przepisow. Ich lokalizacjç przedstawiono na rycinie 5. Mapa z aktualnym rozmieszczeniem hydrantow zawiera lokalizacjç hydrantow sprawnych, konserwowanych i zapewniajecych wymagane parametry hydrauliczne.
Ich rozmieszczenie jest zgodne z wymaganiami w zakresie odlegtosci od budynkow. Ich gçstosc rozmieszczenia jest nawet wiçksza niz wynika to z przepisow przeciwpozarowych. Wystç-puje jednak drobne niezgodnosci w zakresie minimalnych odlegtosci od chronionych obiektow, ktore se wynikiem bardzo gçstej zabudowy i matej szerokosci drog pozarowych. Niezgodnosci se rekompensowane dostçpnoscie 2-3 kolejnych hydrantow w za-siçgu dziatania.
Nierozwiezana pozostaje kwestia hydrantow nieczynnych. Z doswiadczenia wtasnego autora wynika, iz ten problem nie do-tyczy w takiej skali pozostatych dzielnic Warszawy. Mapka zawiera wytecznie hydranty sprawne, natomiast nie umozliwia identyfikacji hydrantu sprawnego, ktory znajduje siç w bezposrednim sesiedz-twie hydrantu wycofanego z uzytkowania. Jedynym mozliwym roz-wiezaniem tego problemu jest usuniçcie niesprawnych hydrantow (usuniçcie lub wymiana klap dostçpowych) z ulic Starego Miasta.
Rycina 5. Plan Starego Miasta w Warszawie z oznaczone lokalizacje hydrantow Figure 5. Plan of the Old Town in Warsaw with fire access roads marked Zrodto: Informacja otrzymana od MPWiK w dniu 27.06.2014. Source: Information obtained from MPWiK on the 27th of June 2014.
Dziatania te powinny stanowic priorytet dla MPWiK. Se one mozliwe do realizacji w ramach prac biezecych, poniewaz za-rowno z wizji lokalnej, jak i przestawionej mapy (hydranty pro-jektowane) wynika, iz prace w tym zakresie prowadzone se suk-cesywnie. Skutecznym dziataniem doraznym bytoby wyrazne oznakowanie nieczynnych hydrantow (np. kolorem zottym) oraz przekazanie informacji o takim dziataniu do jednostek PSP.
Propozycja poprawy bezpieczenstwa pozarowego miejskich starowek
Wyposazenie budynkow w mgtowe agregaty gasnicze
Trudnosc w osiegniçciu poprawy skutecznosci gaszenia po-zarow w budynkach Starego Miasta w Warszawie polega na ko-niecznosci osiegniçcia kompromisu pomiçdzy dwoma pozornie wykluczajecymi siç celami:
— zapewnienia skutecznego sposobu gaszenia cennych zabytkow stanowiecych wyposazenie budynkow bez na-razenia ich na szkodliwy wptyw srodka gasniczego,
— zapewnienie bezpiecznego srodowiska gazowego w trak-cie ewakuacji ludzi z budynku przy wykorzystaniu piono-wych drog ewakuacyjnych.
Optymalne srodowisko dla rozwoju pozaru (dostçp tlenu, brak obecnosci zwiezkow chemicznych) jest jednoczesnie najbardziej bezpieczne w trakcie ewakuacji. Kazda ingerencja ograniczajeca rozwoj pozaru (obnizanie stçzenia tlenu, sto-sowanie zwiezkow chemicznych lub gazow gasniczych) moze jednoczesnie stanowic zagrozenie dla ludzi w trakcie ewaku-acji w tym srodowisku. Najbardziej popularnym medium gasni-czym, ktore przy minimalnej ingerencji w elementy wyposaze-nia nie ogranicza bezpiecznej ewakuacji, jest woda w postaci mgty gasniczej.
Propozycja poprawy bezpieczenstwa dotyczy wyposazenia budynkow (ze szczegolnie cenn^ tkank^ zabytkow^) oraz ewen-tualnie samochodow gasniczych w mgtowe agregaty gasnicze, ktore umozliwiaj^ skuteczn^ akcjç gasnicz^ przy minimalnym zuzyciu wody. Dziatanie takie znacznie ogranicza ryzyko uszko-dzenia zabytkow dziçki:
— szybszemu ugaszeniu zrodta ognia,
— minimalizacji strat zwi^zanych z bezposrednim oddzia-tywaniem wody.
Podstaw^ mechanizmu gasniczego mgty wodnej jest naj-drobniejsze rozproszenie wody w celu uzyskania mozliwie naj-wiçkszej powierzchni zewnçtrznej, ktora:
— przejmuje bardzo szybko energiç powstaj^ca w wyniku spalania, dziçki czemu nie powoduje ona podtrzymywa-nia procesu palenia,
— przez bardzo szybkie przechodzenie z fazy ciektej w stan pary i zwi^zany z tym znaczny wzrost objçtosci (1 l wody = = 1720 l pary) znacznie zmniejsza zawartosc tlenu we-wn^trz ogniska pozaru, co wptywa istotnie na hamowanie procesu spalania.
Ustalenie szczegotow dotycz^cych parametrow oraz lokali-zacji mgtowych agregatow gasniczych w budynkach na anali-zowanym terenie powinno zostac poparte analiz^ dotychczaso-wych dziatan gasniczych.
Korekta wymagan prawnych w zakresie Instrukcji Bezpieczenstwa Pozarowego
Jednym ze sposobow poprawy bezpieczenstwa pozarowe-go oraz przygotowania operacyjnego jest szczegotowa analiza warunkow ochrony przeciwpozarowej oraz organizacji ochrony przeciwpozarowej na etapie funkcjonowania budynku przed wy-st^pieniem zdarzenia niekorzystnego. W tym celu dla wybranej grupy obiektow przygotowuje siç dokumentacjç w formie instrukcji bezpieczenstwa pozarowego, zawieraj^c^ czçsc opi-sow^ oraz plany graficzne z uwzglçdnieniem istotnych elemen-tow ochrony przeciwpozarowej. W celu uwzglçdnienia specyfiki i szczegolnego charakteru budynkow zabytkowych mozliwe jest wprowadzenie pewnej korekty obowi^zuj^cych przepisow, ktora rozszerzy obowi^zek opracowywania instrukcji bezpieczenstwa pozarowego na budynki zabytkowe oraz nieznacznie zmieni te-matyczny zakres instrukcji. Aby to zrealizowac, w rozporz^dze-niu [4] po § 6 ust. 1 powinien pojawic siç ust. 2 w brzmieniu: „2. Wtasciciele, zarz^dcy lub uzytkownicy obiektow b^dz ich czç-sci stanowi^cych odrçbne strefy pozarowe, wzniesionych przed 1939 rokiem lub wskazanych przez wtasciwego miejscowo wo-jewodzkiego konserwatora zabytkow, zapewniaj^ i wdrazaj^ instrukcjç bezpieczenstwa pozarowego, zawieraj^c^ wszystkie punkty wymienione w §6 ust. 1 oraz dodatkowo:
1) podstawç wykonania Instrukcji (data wzniesienia, nakaz WKZ),
2) szczegotowe zestawienie elementow budynku i wyposa-zenia uznane za cenne w zwi^zku z istotnym wptywem na dziedzictwo narodowe i historyczne,
3) sposoby postçpowania na wypadek pozaru i innego zagro-zenia, ze szczegolnym uwzglçdnieniem zasad ochrony i za-bezpieczenia zabytkowych elementow i wyposazenia,
4) warunki i organizacjç ewakuacji zabytkowego wyposazenia i eksponatow oraz praktyczne sposoby ich sprawdzania,
5) wskazanie osob odpowiedzialnych za zabytkowe wyposa-zenie i eksponaty,
6) plany obiektow obejmuj^ce usytuowanie tych obiektow oraz terenu przylegtego, z uwzglçdnieniem graficznych da-nych dotycz^cych w szczegolnosci:
— lokalizacji i charakterystyki elementow konstrukcji, wy-posazenia i eksponatow o charakterze zabytkowym,
— warunkow ewakuacji wyposazenia i eksponatow o cha-rakterze zabytkowym, ze wskazaniem kierunkow i wyjsc ewakuacyjnych,
— wskazanie zasad ochrony zabytkowego wyposazenia i eksponatow przed dziataniami przestçpczymi mog^-cymi wyst^pic w trakcie nadzwyczajnego zdarzenia oraz (we wskazanych przypadkach) zawierac koniecznosc ich uzgodnienia z wtasciw^ miejscowo KW Policji".
Kolejne ustçpy w §6 pozostaj^ bez zmian, z tym ze kazdy z nich ma numer wiçkszy o 1 w stosunku do obecnej numeracji.
Rozwigzania realizowane w innych panstwach
Przyktadem systemowego rozwi^zania poprawy bezpieczenstwa pozarowego skupisk zabytkowych jest program re-alizowany w Norwegii w latach 1993-1997, dotycz^cy poprawy bezpieczenstwa pozarowego wyselekcjonowanych koscio-tow [6]. Ponad 400 kosciotow wybudowanych przed 1800 rokiem otrzymato mozliwosc uzyskania rz^dowego grantu na wprowadzenie rozwi^zan z zakresu ochrony przeciwpozarowej:
— instalacji piorunochronnej,
— systemu antywtamaniowego (eliminuj^cego podpalenia jako przyczynç pozaru),
— systemu sygnalizacji pozarowej SSP,
— hydrantow zewnçtrznych wyposazonych w wçze mrozo-odporne.
Najbardziej cenne zabytkowo koscioty otrzymaty dodatkowo mozliwosc wyposazenia w urz^dzenia gasnicze (zraszaczowe i mgtowe).
W porownaniu do warunkow polskich, rozwi^zania stoso-wane w Norwegii s^ zblizone, wyt^czaj^c hydranty z wçzami mrozoodpornymi (wzglçdy klimatyczne). Na szczegoln^ uwagç zastuguje fakt zalecen stosowania rozwi^zan gasniczych (m.in. opisanych w punkcie 5.2) z uwagi na mozliwosc szybkiego roz-woju pozaru w drewnianych atriach i wiezach, ktore s^ charakte-rystyczne dla zabytkowych budowli sakralnych.
Wnioski
Wrazliwa tkanka zabytkowa zwi^zana z obiektami budow-lanymi oraz dzietami sztuki w wiçkszosci europejskich miast zlokalizowana jest w miejskich starowkach. Jednoczesnie sam uktad zagospodarowania terenu tych obszarow jest objçty scist^ ochrony konserwatorsk^. Powoduje to szereg problemow zwi^-zanych z zabezpieczeniem przeciwpozarowym wystçpuj^cych tam obiektow i zabytkow oraz przygotowaniem operacyjnym terenu do prowadzenia akcji ratowniczo-gasniczej.
Celem artykutu byta ocena bezpieczenstwa pozarowego oraz przygotowania operacyjnego Starego Miasta w Warszawie. Cel ten osi^gniçto przy wykorzystaniu materiatow zgromadzo-nych podczas pracy przy programie HERITPROT, badan ankie-
towych, wizji lokalnej, analizy statystycznej danych KG PSP, KM PSP Warszawy oraz analizy literaturowej. Trudnosci zwi^zane z problematyk^ przedstawion^ w artykule mozna pokonywac z wykorzystaniem rozwi^zan technicznych lub uwarunkowan prawnych. Przyktady pozytywnych dziatan w obydwu wymienio-nych obszarach zawarto w ostatniej czçsci artykutu, po dogtçb-nej analizie tematyki. Wykazano, iz istniej^ narzçdzia pozwala-j^ce poprawiac stan bezpieczenstwa pozarowego w starówkach miejskich oraz przydatne do polepszenia przygotowania tych
Literatura
[1] A Good Practice Manual For Fire Protection In World Heritage Cities, HERITPROT Project, Tenerife 2014.
[2] Warszawa na Liscie Swiatowego Dziedzictwa UNESCO, Strona internetowa Biura Stotecznego Konserwatora Zabytków, http:// zabytki.um.warszawa.pl/content/warszawa-na-liscie-swiato-wego-dziedzictwa-unesco [dostçp: 24.0б.2017].
[3] Plan Dziatania i Plan Wdrazania dobrych praktyk dla Historycz-nego Centrum Warszawy HERITPROT, Warszawa 201б.
[4] Rozporz^dzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpozarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 109, poz. 719).
[б] Rozporz^dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadac budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2002 poz. 690).
[6] Karlsen E., Fire protection of Norwegian cultural heritage, [electr. doc.] http://www.arcchip.cz/w04/w04_karlsen.pdf [accessed: 24.0б.2017].
obszarów do prowadzenia akcji ratowniczo-gasniczej. W celu wdrozenia konkretnych rozwi^zan, nalezy ogólne wnioski i wy-tyczne zawarte w niniejszym artykule poprzec analizy akcji gasniczych prowadzonych na terenie Starego Miasta oraz dosto-sowac je do wystçpuj^cych w konkretnym budynku warunków brzegowych. Dodatkowo kompleksowa ocena stanu dróg pozarowych i przeciwpozarowego zaopatrzenia w wodç moze byc bezposrednio wykorzystana do dziatan operacyjnych Komendy Miejskiej PSP w Warszawie.
ML. BRYG. DR INZ. MARIUSZ PECIO - absolwent studiów II stopnia na Wydziale Inzynierii Bezpieczenstwa Pozarowego SGSP. W 2008 roku obro-nit doktorat w Akademii Finansów w Warszawie (praca na temat ryzyka pozarowego w ubezpieczeniach ogniowych). Od 2001 roku zatrudniony na Wydziale Inzynierii Bezpieczenstwa Pozarowego SGSP, obecnie na stanowisku adiunkta. Autor publikacji, referatów na konferencjach nauko-wych, uczestnik projektów badawczych krajowych i miçdzynarodowych. Rzeczoznawca ds. zabezpieczen przeciwpozarowych, autor ekspertyz, dokumentacji projektowych i technicznych z zakresu ochrony przeciwpo-zarowej w budownictwie.
98 bezpieczeNstwo i technika poZarnicza
ISSN 1895-8443
Research laboratories accredited by Polish Centre for Accreditation
45
YOUR PARTNER IN
SAFETY
Body entitled to issue European and national technical assessments
years of experience
We act to the benefit of public safety in Poland, especially in the scope of fire protection,
emergency management, civil protection and civil defense
Our services
• Admittance of fire protection products • Testing of innovative products
• European and national certification of • Test of:
construction products — equipment of fire protection units
• Voluntary certification of fire protection — fixed firefighting systems
products — chemicals and fires
• Certification of entities offering fire protection — combustion and explosion processes
services — firefighting systems and automatics
• European and national technical opinions • Fire protection training
• Technical opinions and expertise
CNBOP-PIB SCIENTIFIC AND RESEARCH CENTRE FOR FIRE PROTECTION NATIONAL RESEARCH INSTITUTE
Nadwislanska 213, 05-420 Jozefow, Poland | tel. +48 22 789 11 11 | cnbop@cnbop.pl | www.cnbop.pl
