CC BY
16
© by Wydawnictwo CNBOP-PIB
Please cite as: BiTP Vol. 44 Issue 4, 2016, pp. 15-22
DOI: 10.12845/bitp.44.4.2016.1
dr Malgorzata Gawlik-Kobylinska1
Przyjfty/Accepted/Принята: 28.08.2016; Zrecenzowany/Reviewed/Рецензирована: 12.09.2016; Opublikowany/Published/Опубликована: 30.12.2016;
Przedsi^biorczosc akademicka na przykladzie Uniwersytetu Harvarda. Transfer doswiadczen dla kreowania bezpieczenstwa
Academic Entrepreneurship Based on the Activities of Harvard University. Technology Transfer for the Security Discipline
Академическое предпринимательство на примере Гарвардского университета. Передача опыта для создания безопасности
ABSTRAKT
Cel: Celem artykulu jest analiza modelu transferu technologii, jaki funkcjonuje na Uniwersytecie Harwardzkim, oraz wskazanie wybranych czynnikow warunkuj^cych adaptacjf niektorych z jego rozwiqzan w polskich uczelniach ksztalc^cych w obszarze bezpieczenstwa. Wedlug autorki rozwijaj^cy sif w Polsce system wspolpracy nauki z biznesem moglby zostac wzbogacony o wybrane i sprawdzone za granic^ rozwi^zania, dopasowane do istniej^cego systemu prawnego w Polsce. Zdaniem autorki uwarunkowania organizacyjne, inwestowanie w zasoby ludzkie oraz przestrzeganie zasad etycznych w relacjach spolecznych stanowi^ kluczowe czynniki w rozwoju przedsifbiorczosci akademickiej. Wprowadzenie: W dobie dynamicznego ksztaltowania sif gospodarki opartej na wiedzy, jedn^ z form kreowania bezpieczenstwa jest wspolpraca roznych instytucji przy tworzeniu innowacji w zakresie przeciwdzialania szeroko pojftym zagrozeniom dla zycia i zdrowia ludzkiego. Wspolpraca ta czfsto wiqze sif z rozwijaniem tzw. przedsifbiorczosci akademickiej, czyli dzialalnosci srodowiska akademickiego - studentow, doktorantow, kadry akademickiej, pracownikow samodzielnych, pomocniczych i administracji na rzecz przeplywu wiedzy i technologii z laboratoriow do przedsifbiorstw. Jej rezultatem jest zakladanie przedsifbiorstw przez pracownikow uczelni, jej studentow i doktorantow na terenie uczelni lub w jej poblizu. Jednakze efektywnosc i sprawnosc takiej wspolpracy zalezy od przyjftego przez instytucjf modelu transferu technologii. Wykorzystanie tzw. „dobrych praktyk" do tworzenia takiego modelu zalezy od ich zgodnosci z istniej^cym systemem prawnym. Adaptacjf wybranych rozwiqzan przyjftych przez Uniwersytet Harwardzki musi poprzedzac zatem szczegolowe rozpoznanie ogolnych uwarunkowan funkcjonowania macierzystej instytucji, a nastfpnie dopasowanie ich do realiow uczelni.
Metodologia: W artykule zastosowano metodf analizy, krytyki pismiennictwa oraz metodf wywiadu eksperckiego. Autorka wykorzystala materialy wydane przez Uniwersytet Harwardzki oraz przeprowadzila wywiady z kadr^ zarz^dzaj^c^ uniwersyteckiego Biura ds. Rozwoju Technologii. Wnioski: Na podstawie analizy procesu transferu technologii na Uniwersytecie Harwardzkim oraz przeprowadzonych wywiadow mozna zauwazyc, ze adaptacja rozwiqzan do polskich warunkow wymaga uwzglfdnienia trzech czynnikow zwi^zanych ze sfer^ organizacyjn^ (w tym aspektow prawnych), kapitalem spolecznym oraz etyk^ w relacjach spolecznych. Nalezy zwrocic szczegoln^ uwagf na kwestie zwiqzane z upowszechnianiem wiedzy oraz podnoszeniem swiadomosci spolecznosci akademickiej w zakresie uwarunkowan powstawania innowacji i funkcjonowania uniwersytetow tzw. trzeciej generacji. Wskazano rowniez na potrzebf zmiany nastawienia do zachowan proinnowacyjnych oraz koniecznosc poszanowania prawa wlasnosci intelektualnej.
Slowa kluczowe: komercjalizacja wynikow badan naukowych, transfer wiedzy i doswiadczen, przedsifbiorczosc akademicka, bezpieczenstwo Typ artykulu: studium przypadku - analiza zdarzen rzeczywistych
ABSTRACT
Aim: The purpose of this article is to analyse the Harvard University technology transfer model and indicate selected factors, which condition the adaptation of some solutions at Polish universities in study areas associated with security. In the author's view, the emerging system of cooperation between scientific education and business enterprise requires a need to consider the implementation of some proven solutions and adaptation of these within existing legal parameters of the state. It is considered that the organisational environment; investment in human resources and maintenance of ethical social relations are key factors for the development of academic entrepreneurship.
Introduction: In an era of dynamic shaping of the economy, based on knowledge, one approach to the creation of a safe environment is through co-operation between different institutions with innovative advances to counteract widely recognised dangers to life and health of humans. Such co-operation is frequently associated with the development of so-called academic entrepreneurship or activity within the academic environment: graduate and PhD students, academic staff, independent employees, and the support and administrative function involved in the movement of knowledge and technology from laboratories to business undertakings. The outcome from such activity culminates in a business start-up by academic stakeholders at the university premises or locations in close proximity. However, the effectiveness and efficiency of such
1 Akademia Sztuki Wojennej w Warszawie / War Studies University; m.kobylinska@aon.edu.pl;
DOI: 10.12845/bitp.44.4.2016.1
co-operation depends on the technology transfer model adopted by the institution. Utilisation of existing so-called "good practice" for the creation of such a model should be harmonised within prevailing legal parameters. The desire to adapt selected solutions adopted by Harvard University demands a comprehensive understanding of overall environmental conditions which exist at the parent institution followed by a suitable adaptation of such conditions to the realities of the target academic institute.
Methodology: This article utilised an analytical approach coupled with a literature review and observation. The author made use of materials published by Harvard University and conducted interviews with managers from the Office of Technology Development. Conclusions: Based on an analysis of the transfer process at Harvard University and from information acquired during interviews, one may deduce that the adaptation of local solutions to the Polish environment requires recognition of three factors associated with the organisation sphere. These include: legal aspects, social capital and ethical issues in social relationships. It is pertinent to focus specifically on issues associated with dissemination of knowledge and intensify the awareness of the academic community on matters concerning the conditions for innovation and development of third generation universities. Additionally, there is a need for behavioural change in context of pro-innovation attitudes and maintain the respect of intellectual property laws.
Keywords: commercialization of research results, transfer of knowledge and experience, academic entrepreneurship, security discipline Type of article: case study - analysis of actual events
АННОТАЦИЯ
Цель: Цель данной статьи состоит в анализе модели передачи технологии, которая функционирует в Гарвардском университете, и указании отдельных факторов, определяющих адаптацию некоторых решений в польских университетах, которые проводят обучение в сфере безопасности. По мнению автора, в развивающейся в Польше системе сотрудничества науки и бизнеса необходимо рассмотреть вопрос применения некоторых проверенных решений и их адаптации к действующей правовой системе государства. Автор считает, что организационные условия, инвестиции в человеческий капитал и соблюдение этических норм в социальных отношениях являются ключевыми факторами для развития академического предпринимательства.
Введение: В эпоху динамического развития экономики, основанной на знаниях, одной из форм создания безопасности является сотрудничество различных институтов по развитию инновационной деятельности в сфере предупреждения широко понимаемых угроз для жизни и здоровья человека. Это сотрудничество часто связано с развитием так называемого академического предпринимательства, т.е. деятельности академического сообщества - студентов, аспирантов, научных сотрудников, независимых сотрудников, подсобных сотрудников и сотрудников администрации для передачи знаний и технологий из лабораторий в компании. Ее результатом является создание предприятий сотрудниками университетов, их студентами и аспирантами на территории университета или в его окрестностях. Тем не менее, эффективность такого сотрудничества зависит от принятой модели передачи технологии. Использование так называемой „передовой практики" при создании такой модели должно учитывать существующую правовую систему. Готовность адаптировать некоторые решения, принятые Гарвардским университетом, требует детального рассмотрения общих условий функционирования главного учебного заведения, а затем адаптирование их в его реалиях. Методология: В данной статье используется метод анализа, критики литературы и метод экспертного опроса. Автор использовал материалы, опубликованные Гарвардским университетом, и провел интервью с руководством университетского Департамента по развитию технологии.
Выводы: На основании анализа процесса передачи технологии в Гарвардском Университете и проведенных интервью можно заметить, что адаптация решений в Польше заставляет нас учесть три фактора, связанные с организационной сферой (в том числе правовые аспекты), социальным капиталом и соблюдением общественных этических норм. Следует обратить особое внимание на вопросы, связанные с распространением знаний и повышением осведомленности академического сообщества относительно условий формирования инноваций и функционирования так называемых университетов третьего поколения. Кроме того, указана необходимость изменения отношения к поведению, направленному на создание инноваций, а также необходимость уважать права интеллектуальной собственности.
Ключевые слова: коммерциализация результатов научных исследований, передача знаний и опыта, академическое предпринимательство, безопасность
Вид статьи: тематическое исследование - анализ реальных случаев
1. Wprowadzenie
Uczelnie w spoleczenstwie postindustrialnym, oprocz tworzenia nowej wiedzy, jej przekazywania i upowszechnia-nia, coraz pr^zniej realizuj^ tzw. trzeci^ misj§, jak^ jest ula-twianie przeplywu wiedzy i technologii do swiata przemyslu. Z tego powodu traktowane s^ one jako „kotwice" wspieraj^-ce regionalny wzrost gospodarczy [1]. Ich dzialalnosc maj^ determinowac dobro spoleczenstwa oraz odpowiedzialnosc spoleczna. Okreslenia, takie jak komercjalizacja badan na-ukowych, transfer wiedzy i technologii, innowacyjnosc, ochrona wlasnosci intelektualnej coraz cz^sciej znajduj^ si§ w uczelnianych regulacjach, co niew^tpliwie jest przejawem akademickiej transformacji. Wedlug J.G. Wissema uniwer-sytety nadal b^d^ ksztalcic i prowadzic badania naukowe, ale b^d^ tez stanowic centra wiedzy i kompetencji na uzytek spoleczenstwa, w ktorych decydenci oraz podmioty gospo-darcze b^d^ poszukiwac rozwi^zan. Powstaj^ zatem modele uniwersytetow, okreslane cz^sto jako uniwersytety trzeciej generacji [2]. Tego typu uniwersytety wspieraj^ przedsi^bior-
czosc na trzech etapach: preinkubacji, inkubacji oraz akcele-racji pomyslu. Dzieje siç to poprzez: tworzenie regulaminów komercjalizacji lub innych aktów na poziomie uczelni regu-luj^cych kwestie dotycz^ce glównie wlasnosci intelektualnej; tworzenie instrumentów, w tym finansowych, wspieraj^cych w zakladaniu firm akademickich; promocjç rezultatów badan naukowych prowadzonych w jednostkach naukowych (marketing nauki), a takze poprzez wykorzystanie instrumentów wspieraj^cych transfer tych rezultatów do praktyki gospo-darczej. Sam termin przedsiçbiorczosci akademickiej zostal szeroko omówiony w publikacji Innowacje i transfer technologii. Slownik pojçc pod red. K.B. Matusiaka, w której autor zwrócil uwagç na fakt, iz termin ten pojawil siç w ustawie „Prawo o Szkolnictwie Wyzszym" [3, 4, s. 235]. W artykule 4 ust. 4 czytamy: „Uczelnie wspólpracuj^ z otoczeniem gospo-darczym, w szczególnosci przez sprzedaz lub nieodplatne przekazywanie wyników badan i prac rozwojowych przedsiç-biorcom oraz szerzenie idei przedsiçbiorczosci w srodowisku akademickim, w formie dzialalnosci gospodarczej wyod-
ГУМАНИСТИЧЕСКИЕ И ОБЩЕСТВЕННЫЕ НАУКИ НА БЛАГО БЕЗОПАСНОСТИ
rfbnionej organizacyjnie i finansowo od dzialalnosci, o kto-rej mowa w art. 13 i 14". Dalej w artykule 86 odnajdujemy: „W celu lepszego wykorzystania potencjalu intelektualnego i technicznego uczelni oraz transferu wynikow prac nauko-wych do gospodarki, uczelnie mogy prowadzic akademickie: inkubatory przedsifbiorczosci oraz centra transferu technologii" [4, s. 235]. Mozna wifc zauwazyc, ze formalne ramy tego pojfcia sy dosyc szerokie i obejmujy caly spolecznosc akademicky. Czfsto pojfcie to kojarzone jest z zakladaniem akademickich firm odpryskowych (spin-off i spin-out), no-wych przedsifbiorstw tworzonych na bazie wiedzy i rozwiyzan powstalych w trakcie badan prowadzonych na uczelniach i w instytucjach naukowo-badawczych [4, s. 14].
Przedsifbiorczosc akademicka moze rowniez dotyczyc wdrazania innowacyjnych rozwiyzan w obszarze przeciw-dzialania roznym zagrozeniom. Rozwoj cywilizacji i zwiyzana z nim ewolucja spoleczenstwa generujy coraz to nowsze pro-blemy zwiyzane z zachowaniem bezpiecznego srodowiska. Bezpieczenstwo, jako kluczowa potrzeba i wartosc czlowieka, zaspokaja potrzeby istnienia, przetrwania, calosci, tozsamo-sci, niezaleznosci, spokoju, posiadania i pewnosci rozwoju [5]. Zatem transfer technologii ze swiata nauki do biznesu ma szczegolne znaczenie w budowaniu bezpieczenstwa, bowiem zbrojenia i militarnie uwarunkowane badania nie tylko po-magajy zabezpieczyc panstwo, ale takze pozwalajy na wpro-wadzenie nowych wynalazkow dla spoleczenstwa [6]. Juz dzi-siaj mozna zauwazyc tworzenie sif mifdzynarodowych i kra-jowych konsorcjow, klastrow, ktorych wspolpraca polega na gromadzeniu, konstruowaniu nowej wiedzy, innowacyjnych pomyslow w celu kreowania srodowiska bezpieczenstwa. W Polsce zainteresowanie wspolpracy uczelni z biznesem jest coraz wifksze Potwierdza to liczba powstajycych centrow transferu technologii, np. CTT Wojskowej Akademii Tech-nicznej (edukacja i pomoc w zakresie doradztwa w sprawach ochrony wlasnosci przemyslowej, patentow i praw autorskich pracownikom WAT) [7]. Zainteresowanie wspolpracy uczelni z podmiotami zewnftrznymi wyrazane jest rowniez poprzez udzial w projektach badawczo-rozwojowych, ktorego przy-kladem moze byc „Zintegrowany system budowy planow za-rzydzania kryzysowego w oparciu o nowoczesne technologie informatyczne" (w ktorym udzial wzifla Akademia Obrony Narodowej, a za ktory w marcu 2014 roku tworcy otrzymali zloty medal z wyroznieniem) [8]. Nalezy zauwazyc, ze w Polsce pojawianie sif firm akademickich, powolanych w celu ko-mercjalizacji danego wynalazku, nie jest jeszcze zjawiskiem powszechnym i szczegolowo omawianym. Prawdopodobnie jest to zwiyzane z szeroko rozumianymi aspektami formalno -prawnymi, organizacyjnymi, a takze kwestiami dotyczycymi zarzydzania kapitalem spolecznym oraz etyky w relacjach spolecznych. Jednak rosnyce zainteresowanie przedsifbior-czosciy akademicky implikuje poszukiwania w kierunku optymalnych rozwiyzan tworzenia warunkow do rozwoju innowacji. Z tego powodu istotne moze okazac sif dokonanie analizy funkcjonowania jednostek organizacyjnych zajmujy-cych sif transferem technologii i uwarunkowan ich dzialania w celu ewentualnej adaptacji gotowych rozwiyzan w danej instytucji. Analiza ta pozwoli na wyciygniecie wnioskow dotyczycych wdrozenia niektorych elementow tego modelu w polskich uczelniach zajmujycych sif kreowaniem szeroko rozumianego bezpieczenstwa. Jest to szczegolnie istotne dla instytucji, ktore sy w fazie opracowywania strategii rozwoju innowacji, komercjalizacji wynikow badan naukowych i sy zainteresowane wdrazaniem idei uniwersytetu trzeciej generacji, czyli uniwersytetu przedsifbiorczego. Nalezy jed-nak zaznaczyc, ze dopasowanie do tych wzorcow wiyze sif z uwarunkowaniami na szczeblu regionalnym, panstwowym, instytucjonalnym, a takze indywidualnymi doswiadczeniami danej jednostki.
DOI: 10.12845/bitp.44.4.2016.1
2. Proces komercjalizacji wynalazku -Studium przypadku Uniwersytetu Harvarda
Filozofia, wedle ktorej celem dokonywania odkryc i rozwijania wynalazkow jest dobro publiczne, jest reali-zowana na Uniwersytecie Harwardzkim. Poprzez „poly-czenie" swiata nauki z doswiadczeniami przedsifbiorcow -praktykow oraz doradcow (zewnftrznych) innowacyjne pomysly stanowiy odpowiedz na potrzeby spoleczenstwa. Szczegolowy realizacjy tych pomyslow zajmuje sif uniwersyteckie Biuro ds. Rozwoju Technologii (Harvard University's Office of Technology Development - OTD), ktorego jednym z glownych zadan jest pomoc w pozy-skaniu funduszy na badania oraz nawiyzaniu partnerstwa z przemyslem. Biuro uczestniczy rowniez w procesach patentowania, tworzenia start-upow, szacowania warto-sci wynalazku, czy tez potencjalu jego komercjalizacji [9, s. 3]. Warto nadmienic, ze pojfcie start-up charakteryzuje etap rozwoju przedsifbiorstwa i jest ono rozumiane jako przedsifbiorstwo, ktore dopiero rozpoczflo dzialalnosc, niezaleznie od jego wielkosci. Najczfsciej jednak jest to male przedsifbiorstwo. Na tym etapie firma nie sprzedaje jeszcze swoich produktow komercyjnie. Nowo utworzona firma - istniejyca zazwyczaj nie dluzej niz rok, rozwija produkt i kompletuje dane marketingowe [10].
Podstawy dzialalnosci Biura ds. Rozwoju Technologii jest tak zwany Bayh-Dole Act z 1980 roku (wystfpujycy rowniez pod nazwy The Patent and Trademark Amendments Act), zezwalajycy uniwersytetom na komercjalizacjf wynalazkow rozwijanych w procesie badawczym. Warto zaznaczyc, ze od ponad dwudziestu lat misji tego uniwersytetu przyswie-cajy takie wartosci jak utylitaryzm i dobro spoleczne. Zatem wsparcie dla naukowcow udzielane jest we wszystkich stadiach rozwoju technologii i jej transferu do przemyslu.
Zgloszenie pomyslu do harwardzkiego Biura ds. Rozwoju Technologii poprzedzone jest zapoznaniem sif z procedura-mi zwiyzanymi z transferem technologii. Zaprezentowany nowy pomysl od razu podlega ochronie wlasnosci intelek-tualnej. Prowadzone sy rowniez dodatkowe badania w celu weryfikacji koncepcji. Na dalszym etapie nastfpuje ochrona patentowa oraz marketing wynalazku: licencjonowanie, pod-pisanie porozumien/umow na temat prowadzenia badan lub zakladanie nowej firmy (start-up). Finalnym kaskadowym efektem jest pojawienie sif nowego produktu, ktory przyczy-nia sif do stworzenia nowej wiedzy, technologii, a w koncu produktu, jego nowego zastosowania, kreowania wartosci, wplywu spolecznego i gospodarczego, a takze generowanie nowych badan. Sciezkf rozwoju wynalazkow na Uniwersyte-cie Harvarda ilustruje ryc. 1.
Mozna zauwazyc, ze jest to uniwersalny schemat po-stfpowania, ktory moze byc zaadoptowany przez dowolny uczelnif, realizujycy zdania za posrednictwem podmiotow zewnftrznych.
W wywiadzie przeprowadzonym z dyrektorem har-wardzkiego Biura ds. Transferu Technologii, Davidem Pru-skinem dzialalnosc omawianej jednostki organizacyjnej jest takze skoncentrowana na zabezpieczaniu interesu uczelni, jednoczesnie respektujyc przy tym zasady otwartosci i niezaleznosci srodowiska akademickiego. Ustanowiona w tym celu polityka uniwersytetu dotyczyca wlasnosci intelektu-alnej chroni nowe pomysly, dzialania lub wynalazki przed nieuprawnionym wykorzystywaniem, a takze umozliwia sprzedaz, kupno lub licencjonowanie prawa wlasnosci (wedlug tej polityki udzialy pomifdzy wynalazcy a uczelniy sy rowne, wynoszy 50/50). W opinii Pruskina klarowne uregu-lowanie kwestii prawnych pomifdzy wszystkimi stronami, analizowanie potencjalu pomyslu, wskazywanie szans i za-grozen, silnych i slabych stron, prognozowanie rozwoju wy-
DOI: 10.12845/bitp.44.4.2016.1
Tworzenie wiedzy Nowe zastosowanie Nowa technologia Kreowanie wa rtosci Nowy produkt Wplyw spolcczny Wplyw gospodarczy Poszerzone badania
Przedsi^wzi^cia badawcze Umowy z przemyslem Transfer technologii, Korzysci z badan
rozwijanie porozumien
Ryc. 1. Sciezka rozwoju wynalazkow na Uniwersytecie Harvarda Zrodlo: Opracowanie wlasne.
Knowledge creation New application New technology Cretion ofvalues New product Social impact Economic impact
Industry-sponsor«iresearcti Technology transfer, agreements new agreements
Benefits from research
Fig. 1. Invention development at Harvard University Source: Own elaboration.
nalazku stanowi^ kluczowe kwestie we wspolpracy. Wspol-praca ta wi^ze si§ z uplywem okreslonego czasu, ktory nie zawsze wplywa korzystanie na cale przedsi^wzi^cie. Przed wdrozeniem innowacji moze dojsc do ujawnienia pomyslu i przej^cia go przez inn^ osob§ lub podmiot. Aby zapobiec tego typu ewentualnym nieetycznym zachowaniom oraz „wypelnic luk§" pomi^dzy wczesn^ a pozn^ faz^ weryfika-cji pomyslu (tzw. proof-of-principle oraz proof-of-concept), w uczelni powolano Fundusz dla Akceleratora Rozwoju Przedsi^biorczosci (Technology Development Accelerator Fund) [11]. Warto nadmienic, ze w fazie proof-of-principle prowadzone s^ badania przemyslowe i stosowane, dokony-wana jest wst^pna ocena potencjalu projektu, analiza oto-czenia konkurencyjnego, nast^puje zdefiniowanie planu badawczego i pierwszych kamieni milowych rozwoju pro-jektu. Natomiast faza proof-of-concept - to zwykle realizacja badan przemyslowych i stosowanych, ktorych wyniki - je-sli s^ pozytywne - w typowych sytuacjach umozliwi^ peine zgloszenie patentowe lub przejscie do fazy mi^dzynarodo-wej zgloszenia pierwszenstwa w trybie Patent Cooperation Treaty - PCT, czyli Ukladu o Wspolpracy Patentowej [12]). Dzi^ki wspomnianemu Funduszowi projekty mog^ byc wspomagane juz w pocz^tkowej fazie ich rozwoju (czyli na etapie weryfikacji konceptu). Rozwi^zanie to okazalo si§ ko-rzystne, o czym mog^ swiadczyc dane statystyczne: w latach 2007-2009 Fundusz wsparl 23 projekty, a calkowita kwota dofinansowania wyniosla ponad 4 miliony dolarow. Pro-pozycje wsparcia projektow z wydzialow s^ oceniane przez specjalny komitet, w sklad ktorego wchodz^ przedstawiciele przemyslu oraz biznesu [9, s. 20].
Do zalet wspolpracy z Biurem ds. Rozwoju Technologii zaliczaj^ si§: nowe wynalazki, realizowane s^ nowe patenty, partnerstwo oraz szerokie mozliwosci wspolpracy, nowe po-rozumienia/umowy, nowe formacje przedsi^biorstw, wzrost gospodarczy, tworzenie miejsc pracy, korzysci dla spoleczen-stwa, zysk finansowy (tantiemy).
2.1. Od pomyslu do wynalazku
Pierwszym krokiem do komercjalizacji wynalazku jest zgloszenie pomyslu do Biura ds. Rozwoju i Technologii (kto-re zapewnia jego ochron^ prawn^). Procedura zgloszenia jest realizowana poprzez wypelnienie specjalnego formularza online, w ktorym nalezy uwzgl^dnic opis wynalazku, jego za-mierzone zastosowanie komercyjne, osoby i instytucje/orga-nizacje, ktore b^d^ uczestniczyc w jego rozwijaniu oraz zrodla finansowania. Zgloszenie patentowe zapewnia ochron^ war-tosci intelektualnej, z ktor^ rozwoj wynalazku moze zostac pomyslnie sfinalizowany. Warto zaznaczyc, ze Uniwersytet Harvarda generuje takze inne przedmioty ochrony wlasnosci intelektualnej, takie jak publikacje akademickie i materialy na temat nieopatentowanych jeszcze pomyslow.
Kazdy pomysl poddawany jest wnikliwej ewaluacji pod k^tem jego opatentowania. Jednoczesnie, aby nie obnizyc jego potencjalnej wartosci komercyjnej, prowadzone jest poradnictwo na temat sposobow unikania zbyt wczesnego ujawnienia informacji stronom trzecim. Ujawnienie pomyslu jest rozumiane bardzo szeroko i moze nawet dotyczyc niefor-malnych rozmow czy wymiany korespondencji e-mailowej, prezentacji oraz jakiejkolwiek publikacji. Biuro dokonuje rozpoznania, czy opublikowanie lub prowadzenie dyskusji naukowej na temat danego pomyslu jest uzasadnione, czy tez potencjalnie szkodliwe. Od stopnia zachowania tych in-formacji zalezy bowiem przyznanie prawa patentowego. Sam pomysl nie stanowi jednak wynalazku. Aby wynalazek mogl byc opatentowany, powinien byc w zgloszeniu przedstawiony w sposob zrozumialy i opisywac problem, jaki ma rozwi^zac oraz sposob jego rozwi^zania. Takie przedstawienie powinno uwzgl^dniac techniczn^ realizacja pomyslu.
W kwestii samej definicji wynalazku, harwardzka polity-ka wlasnosci intelektualnej opisuje go jako pomysl, odkrycie lub wiedz^ proceduraln^ (tak zwane know-how), ktora moze byc opatentowana lub posiada potencjal do opatentowania [9, s. 6]. Moze byc to nowa metoda z mozliwosci^ zastosowania,
ГУМАНИСТИЧЕСКИЕ И ОБЩЕСТВЕННЫЕ НАУКИ НА Б
zestawienie skladnikow lub aparat charakteryzujycy sif uni-katowymi wlasciwosciami. Jakakolwiek technologia, ktora jest zwiyzana z wynalazkiem lub go wspiera, jest uznawana za czfsc wynalazku. Wynalazek ma przynosic wymierne korzysci dla jego uzytkownikow. Warto wspomniec, ze w Polsce Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo wlasnosci przemyslowej (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 z pozn. zm.), podobnie jak inne usta-wy na swiecie dotyczyce dziedziny wlasnosci przemyslowej, nie definiuje pojfcia wynalazku. Ustawa ta wskazuje natomiast, na jakie wynalazki moze byc udzielona ochrona [13]. Z pojfciem wynalazku lyczy sif osoba wynalazcy, ktora jest definiowana jako osoba, ktorej pomysly oraz prowadzone eksperymenty sy zwiyzane z koncepcjy wynalazku. Moze byc to rowniez osoba, ktora wlozyla znaczycy wklad w rozwoj wynalazku, gdyz sam wynalazek moze byc efektem pracy wielu osob. W harwardz-kim srodowisku akademickim termin wynalazca moze odnosic sif rowniez do osoby, w ktorej gestii jest laboratorium - miejsce rozwijania wynalazku, studentow, ktorzy prowadzy prace ba-dawcze oraz autorow publikacji dotyczycych wynalazku [9, s. 6].
2.2. Ochrona wynalazku
Jesli wynalazek ma podlegac komercjalizacji, musi zostac poddany ochronie. Patent jest najpewniejszy formy ochrony wynalazku. Wedlug amerykanskiego prawa patent zapobie-ga wytwarzaniu, wykorzystywaniu lub sprzedazy wlasnosci intelektualnej przez 20 lat, liczyc od daty zgloszenia, wlycza-jyc zroznicowane okresy ochrony jurysdykcji za granicy. Ten okres wylycznosci stanowi zachftf do komercjalizacji, ponie-waz jest wystarczajyco dlugi do przeprowadzenia niezbfdnych inwestycji w zakresie rozwoju oraz marketingu. Licencjonowa-nie prawa patentowego na partnerow z sektora komercyjnego moze zainicjowac wspolpracf, sprzyjajycy dalszemu rozwoju projektu. Biuro ds. Rozwoju Technologii doradza w sprawach opatentowania wynalazku. Aby wynalazek mogl byc poddany opatentowaniu, musi spelniac trzy zasadnicze kryteria [11]:
1) uzytecznosci (useful) - wynalazek musi posiadac prak-tyczny wymiar; stanowi to duze wyzwanie dla wynalazcy;
2) nowosci (novel) - czyli roznic sif znaczyco od pomyslow lub innych materialnych wytworow, ktore sy juz znane, wy-korzystywane lub opatentowane. Wynalazek moze zawierac znane juz cechy i byc wykorzystywany w nowatorski sposob w istniejycych warunkach. Nowatorstwo wynalazku moze zostac narazone na przedwczesne ujawnienie lub opoznienie w zwiyzku z szeroko pojftymi bezprawnymi dzialaniami;
3) nie moze byc oczywisty (non-obvious) dla osoby, ktora zajmuje sif podobny problematyky. Poniewaz okreslenie „oczywistosci" moze ulegac swobodnej interpretacji, to kryterium podlega dyskusji.
W sytuacji, gdy wynalazek spelnia warunki opatentowania, Biuro ds. Rozwoju Technologii zglasza go do wlasciwego urzfdu patentowego (U.S. Patent and Trademark Office), ktory publi-kuje aplikacjf patentowy w terminie 18 miesifcy po dokonaniu zgloszenia. W Stanach Zjednoczonych zgloszenie patentowe musi byc dokonane w ciygu jednego roku od pierwszej publika-cji na jego temat lub jego ujawnienia. Aby zachowac mifdzyna-rodowe prawa patentowe, zgloszenie patentowe musi pojawic sif przed jakykolwiek formy ujawnienia lub opublikowania infor-macji na temat wynalazku. Samo okreslenie patent oznacza na-rzfdzie komercyjne do ochrony wynalazku poprzez przyznanie wlascicielowi monopolu (trwajycego najdluzej 20 lat) na tech-nologif. Na Uniwersytecie Harvarda, pomysl, odkrycie lub wie-dza proceduralna (know-how) mogy zostac opatentowane wraz ze zwiyzany z nimi lub wspierajycy je technologiy. Patentowane sy dzialania, maszyny, skladniki, kompozycje substancji, metody wytwarzania wraz z ich nowatorskimi udoskonaleniami istniejycych juz tego typu wynalazkow. Zgloszenie patentowe jest w for-mie portfolio. Zawiera ono abstrakt, rozprawf na temat ostatnich
0 БЕЗОПАСНОСТИ DOI: 10.12845/bitp.44.4.2016.1
osiygniçc w dziedzinie wynalazku, a takze szczególowy opis wynalazku, wlyczajyc przyklady oraz grafikç. Zgloszenie takie jest dopelnione skladanym pod przysiçgy oswiadczeniem [9, s. 7].
2.3. Marketing wynalazku oraz wspolpraca z przemyslem
Wprowadzenie wynalazku na rynek wymaga eksperty-zy, szeroko ujmowanych zasobów oraz efektywnej sieci po-wiyzan biznesowych. Biuro ds. Rozwoju Technologii wspól-pracuje z wydzialem uczelni w celu dokonania oceny, czy wchodzic w partnerstwo z istniejycy juz na rynku firmy, czy tez zawiyzac nowy firmç (start-up). Kazda z tych sciezek po-siada swoje zalety oraz wyzwania. Bez wzglçdu na to, która sciezka zostala wybrana, Biuro udziela wsparcia decyzyjnego
1 pomaga wynalazcy podczas calego procesu wprowadzania na rynek. Wynalazek otrzymuje „opakowanie", definiowana jest grupa docelowa odbiorców, oszacowana zostaje wartosc produktu (propozycja dotyczyca technologii i przygotowania prospektu mozliwosci dla potencjalnych partnerów oraz/lub inwestorów wyszukanych z sieci kontaktów i powiyzan biz-nesowych, o wyborze których wynalazca moze wspóldecydo-wac). Nastçpuje wstçpna dyskusja i analiza najlepszej sciezki, czçsto podczas specjalnie zorganizowanych spotkan, podczas których wszelkie informacje, prezentacje wynalazców prze-kazywane sy poufne. Dla samych wynalazców wskazane jest nawiyzanie kontaktu najpierw z Biurem ds. Rozwoju Techno-logii, a dopiero potem z potencjalnym inwestorem.
Kolejnym krokiem w procesie wprowadzania wynalazku lub produktu na rynek jest rozwijanie porozumien/umów dotyczycych transferu technologii z partnerem przemyslowym, uznanym przez Biuro za optymalnie zdolnym do komercjalizacji technologii. Bio-ryc pod uwagç charakter technologii oraz inne czynniki, które zo-stajy poddane analizie, najlepszym partnerem moze okazac siç za-równo istniejyce juz na rynku przedsiçbiorstwo, jak i firma start-up.
2.3.1. Licencjonowanie
Licencja to narzçdzie poprzez które osoba dzierzyca prawa intelektualne przyznaje drugiej stronie pozwolenie posiadanie czçsci lub wszelkich praw wlasnosci, niezaleznie od tego, czy wynalazek zostal opatentowany. Licencje zazwyczaj przyjmujy formç umów pisanych okreslajycych prawa i obowiyzki kazdej ze stron wynikaj ycych z umowy. Mogy one byc zastrzezone. Podczas negocjowania licencji, Biuro zawsze zachowuje prawo wykorzy-stania wynalazku na cele niekomercyjne na Uniwersytecie Har-wardzkim i poza nim [11]. W zakres wspólpracy z przemyslem wchodzi licencjonowanie. Dlatego Biuro ds. Rozwoju Technologii negocjujyc warunki korzystne dla wszystkich stron: wynalaz-cy, uniwersytetu, partnera oraz dobra publicznego, bierze czynny udzial w rozmowach na temat umowy licencyjnej (z przyzna-niem praw lub wylyczeniem praw), jej zakresu, szczególowych zobowiyzan posiadacza licencji wzglçdem Uniwersytetu Harvar-da, a takze zobowiyzan finansowych wobec Uniwersytetu.
2.3.2. Nowa firma (start-up)
Powstanie wynalazku moze implikowac potrzebç utwo-rzenia firmy typu start-up. Biuro ds. Rozwoju Technologii wówczas pomaga ocenic, czy wybrana sciezka jest najlepsza do komercjalizacji wynalazku. Dokonuje tego na podstawie analizy róznorodnych czynników, takich jak:
• potencjal technologii w zakresie przygotowania platfor-my dla róznorodnych mozliwosci rynkowych,
• obecnosc konkurencji,
• ograniczony interes firm w zakresie licencjonowania produktu,
• dostçp do kapitalu udzialowego, wraz z wkladem i do-tychczasowymi osiygniçciami potencjalnego inwestora,
• poziom zaangazowania inwestora w pro ces komercj alizacji,
• obecnosc biznesowego „championa" dla technologii i no-wego przedsiçwziçcia,
• zespol zarz^dzaj^cy zaproponowanym start-upem. Wedlug praktykow z Uniwersytetu Harvarda powolanie
firmy start-up ma uzasadnienie wtedy, gdy prawo wlasnosci intelektualnej jest nie do podwazenia, kiedy technologia po-siada zastosowanie na szerok^ skalç, kiedy brakuje podobne-go rozwi^zania w przemysle oraz kiedy wynalazca zamierza bardzo aktywnie partycypowac w rozwijaniu wynalazku.
Potencjalne zalety takiej firmy to wiçksze zaangazowanie w technologiç, zwiçkszone szanse, aby stac siç udzialowcem. Rozwi^zanie to wi^ze siç jednak z wiçkszymi wydatkami na rozwoj podstawowej technologii. Potencjalne wyzwania/nie-dogodnosci to takze: czasochlonnosc tworzenia spolki, nie-stabilnosc finansowa, konflikty w kwestii udzialow, trudnosci w rekrutowaniu kadry zarz^dzaj^cej.
2.3.3. Badania sponsorowane przez przemysl
Biuro ds. Rozwoju Technologii odpowiada rowniez za spon-sorowanie przez podmioty zewnçtrzne badan prowadzonych na wydzialach. Umowy dotycz^ce sponsorowanych badan (Industry Sponsored Research Agreement, ISRA lub Research Collaboration Agreements - RCAs) s^ nieodl^czn^ czçsci^ czyn-nosci zwi^zanych z przyznawaniem licencji. Gromadzona przez Biuro wiedza na temat rynku, kontaktow biznesowych oraz umiejçtnosc kultywowania i utrzymywania produktywnych relacji z biznesem, pozwala na udzielanie pomocy w formie sci-slej wspolpracy, nawet w przypadku, kiedy komercjalizacja jest spraw^ odleglej przyszlosci. Taka wspolpraca zawiera strategic sojuszu z przemyslem. Sojusz ten polega na podejmowaniu roz-norodnej wspolpracy badawczej, az do stworzenia masy kry-tycznej i przeprowadzeniu istotnych dla sponsora badan. Biuro przyklada ponadto duz^ wagç do nieograniczania praw wyna-lazcy w zakresie prezentowania i publikowania wynikow badan.
Polityka Biura w odniesieniu do polityki wlasnosci intelektualnej oraz polityki Uniwersytetu moze odnosic siç do dzia-lalnosci podejmowanej na Uniwersytecie Harvarda, wl^czaj^c badania sponsorowane i zarz^dzanie konfliktami interesow.
2.4. Rodzaje umow
Dokladne planowanie procesu komercjalizacji wynalazku, wykwalifikowanej kadrze zarz^dzaj^cej oraz dobrze skonstru-owanymi umowami/porozumieniami, badacze z Uniwersy-tet Harvarda oraz partnerzy przemyslowi mog^ nawi^zywac wspolpracç. Umowa jest skonstruowana tak, aby odpowiadala potrzebom wszystkich stron: wynalazcy, uniwersytetu oraz part-nera przemyslowego. Wyroznia siç nastçpuj^ce podstawowe typy umow negocjowanych przez Biuro ds. Rozwoju Technologii [11]:
1. Umowy o poufnosci Confidentiality Agreements (CDAs) lub Non-Disclosure Agreements (NDAs), ktore stosowa-ne s^ w celu ochrony wlasnosci intelektualnej wynalazku.
2. Umowy w zakresie sponsorowanych badan Industry Sponsored Research Agreements (ISRAs) lub Research Collaboration Agreements (RCAs). ISRA okresla warun-ki, w ktorych sponsorzy wspieraj^ prowadzenie badan na danym wydziale. RCA jest podobnym typem umowy, jednak sponsor jest rowniez zaangazowany w prowadze-nie badan. Biuro zapewnia, ze obydwa rodzaje umow w pelni zabezpieczaj^ interesy badaczy w kwestii jakiej-kolwiek ingerencji ze strony sponsora w prowadzenie oraz publikowanie rezultatow badan.
3. Umowy wewn^trz instytucjonalne Inter-Institutional Agreements (IAAs) okresj warunki, w jakich dwa lub po-nad dwa uniwersytety lub inne instytucje bçd^ wspolpraco-wac z podmiotami rynku licencjonowac i dzielic dochody pochodz^ce ze wspolnie dzierzonej wlasnosci intelektualnej.
DGI: 10.12845/bitp.44.4.2016.1
4. Umowy licencyjne Licence Agreements okreslaj^ warunki oraz zakres obowi^zków dotycz^cych wykorzystania, rozwoju oraz sprzedazy produktów komercyjnych ob-jçtych prawem wlasnosci intelektualnej. Harwardzkie umowy licencyjne przewiduj^, iz wlasciciel licencji musi w szczególny sposób zadbac o rozwijanie danej technologii w komercyjny produkt stanowi^cy dobro publiczne, a takze zapewnic uczelni uczciwy i nalezyty zysk. Umowy licencyjne zawieraj^ szczególowy plan dzialania do-tycz^cy rozwijania i komercjalizacji technologii. Licencja moze byc przyznana istniej^cej juz na rynku lub nowej (NewCo) firmie. W niektórych przypadkach uczelnia moze z^dac akcji w nowo zalozonej firmie.
5. Umowa o transferze materialu Material Transfer Agreement. Badania naukowe czçsto wymagaj^ stosowa-nie prawnie zastrzezonych receptur, materialów. Aby za-bezpieczyc interesy wszystkich stron, Biuro przygotowuje umowç w zakresie transferu materialów pomiçdzy bada-czami z Harwardu, badaczami z innych uczelni, rz^dem, organizacjami komercyjnymi. Taka umowa jest istotna z punktu widzenia prawa wlasnosci, prawa do publikacji, prawa do wyników badan. Rocznie Biuro negocjuje okolo 1000 takich umów, najczçsciej drog^ elektroniczn^.
6. Umowy Option Agreements lub umowy podpisywane w zakresie ISRA okreslaj^ warunki, w których sponsor badan ma przyznane prawo negocjacji licencji. Umowy opcjonalne mog^ równiez zostac zawarte z firm|, któ-ra zamierza dokonac ewaluacji danej technologii przed podpisaniem umowy licencyjnej. Biuro ds. Rozwoju Technologii czuwa nad prawidlow^ realiza j dzialan wynikaj^cych z umów przez wszystkie strony. Scharakteryzowane instrumenty prawne ukazuj^ szerokie
spektrum mozliwosci wspóldzialania pomiçdzy wynalazcy a róznymi podmiotami.
Zgloszenie pomyslu, ochrona wynalazku, marketing wynalazku oraz wspólpraca z przemyslem oraz instrumenty, prawne jakimi s^ rózne rodzaje umów, stanowi^ przyklad systemowej organizacji procesu komercjalizacji wynalazku i stanowi^ so-lidny fundament dla rozwoju przedsiçbiorczosci akademickiej.
3. Czynniki warunkuj^ce rozwój przedsiçbiorczosci akademickiej dla kreowania bezpieczenstwa
Transfer technologii na Uniwersytecie Harvarda jest realizo wany w nastçpuj^cym cyklu: przedstawienie wynalazku, oszacowanie wartosci technologii, ochrona patentowa, marketing technologii (zaangazowanie istniej^cych przedsiçbiorstw lub powolanie nowych - start-upów), negocjacje i licencjono-wane, komercjalizacja, dochód, ponowne inwestowanie w badania i edukacjç. Jest to tzw. otwarty model innowacji [14] (open innovation), który wywiera korzystny wplyw na rozwój gospo-darki panstwowej zarówno w zakresie tworzenia wiedzy w in-stytucjach naukowych, wspierania dzialalnosci przedsiçbiorstw przez administracjç publiczn^, tworzenia nowych rozwi^zan w przedsiçbiorstwach oraz podnoszenia ich konkurencyjnosci i wartosci. Cytuj^c za B. Sieniewsk^, wyrazenie otwartej inno-wacji zostalo wprowadzone do obiegu za H. Chesbroughiem, który jako pierwszy, w publikacji Open Innovation: The New Imperative for Creating and Profiting from Technology z 2003 r., opisal przechodzenie przedsiçbiorstw z zamkniçtego modelu innowacji do coraz bardziej otwieraj^cego siç na zewnçtrzne innowacje sposobu zarz^dzania technologiami w przedsiçbior-stwie [14]. Otwarty model innowacji wspiera rozwój gospo-darki opartej na wiedzy, w której podstawowym kapitalem jest wiedza zakumulowana w jednostce, a nastçpnie produktywnie przez ni^ wykorzystana. Gospodarka oparta na wiedzy kojarzy siç równiez z pojçciami, takimi jak: talent (wybitny potencjal),
ГУМАНИСТИЧЕСКИЕ И ОБЩЕСТВЕННЫЕ НАУКИ НА Б
tolerancja i szacunek dla czlowieka, poszanowanie jego god-nosci i indywidualnosci, okazywanie zyczliwosci, a takze roz-wój technologii [15]. Wydaje sif zatem, ze otwartosc, kultura wspóldzialania, nakierowanie na dobro spoleczne przy posza-nowaniu jednostek, sy kluczowymi wartosciami przyswiecajy-cymi aktywnosci naukowej oraz biznesowej.
Z informacji udzielonych przez jednego z pracowników Biura wynika, ze w wymiarze spoleczno-wychowawczym ta-kie podejscie znaczyco zmienia profil absolwenta, który an-gazujyc sif w projekty, zdobywa róznego rodzaju umiejftno-sci osobiste, np. podejmowania decyzji, twórczego myslenia. Podejscie uniwersytetu do ksztalcenia oraz badan naukowych jest zatem niezwykle pragmatyczne: dzialania eksperckie na rzecz spoleczenstwa majy sprzyjac rozwojowi jednostki, przy-gotowywac jy do zycia we wspólczesnym swiecie.
Przeanalizowane elementy modelu transferu technologii mogy wspierac pomysly na stworzenie modelu jednostki administracyjnej zajmujycej sif transferem technologii w zakresie bezpieczenstwa. W jaki sposób dokonac transferu nie-których rozwiyzan do takich jednostek? Wedlug D. Pruskina, aby zaadoptowac rozwiyzania harwardzkie do realiów innych uczelni, szczególny uwagf nalezy zwrócic na trzy elementy:
• uwarunkowania organizacyjne, które sy zalezne przede wszystkim od ustawodawstwa danego panstwa, podle-glosci instytucjonalnej, dostfpnych instrumentów praw-nych, a takze polityki przyjftej przez uczelnif;
• zasoby ludzkie, oznaczajyce inwestowanie w kompeten-cje pracowników jednostki organizacyjnej zajmujycej sif transferem technologii oraz kadry naukowo-dydaktycznej;
• etykf w relacjach spolecznych, czyli ksztaltowanie postaw zwiyzanych z uczciwym zachowaniem wobec konkurencji.
W kontekscie uwarunkowan organizacyjnych, korzystnym
podejsciem moze okazac sif wprowadzenie wspomnianego otwartego modelu innowacji, w mysl którego u zródel sukce-su lezy poszukiwania idei i sposobów na zdobycie rynku, nie tylko wewnytrz swoich struktur, ale takze w otoczeniu. Kon-cepcja otwartych innowacji zaklada, ze: instytucja nie moze zatrudnic wszystkich najlepszych specjalistów, dlatego po-winna poszukiwac partnerów z róznych srodowisk i dziedzin; istotne sy zewnftrzne prace badawczo-rozwojowe; nie musi sama zapoczytkowac badan, aby móc czerpac z nich korzysci -moze czerpac z zewnftrznych pomyslów; wazniejsze niz bycie pierwszym, jest zbudowanie efektywnego modelu biznesowe-go; sukces mozna osiygnyc dzifki kombinacji wewnftrznych i zewnftrznych idei; mozna czerpac korzysci z wykorzystania wlasnosci intelektualnej poza firmy, jak i korzystac z zewnftrz-nej wiedzy, jesli tylko usprawni ona dzialanie firmy [15].
Zatem czfsc procesu innowacyjnego (czy to na poziomie rozwoju produktu, czy jego wdrazania) moze byc przeniesio-na poza dany instytucjf. Mozliwa jest takze sytuacja, w której pomysl jest zaczerpnifty z otoczenia firmy i jest nastfpnie przez niy rozwijany [16]. Bardziej otwarte podejscie pozwala na wstfpnym etapie odrzucic idee, które nie majy szans na odniesienie sukcesu. Zaangazowanie przez dany instytucjf podmiotów wywodzycych sif z róznorodnych srodowisk, przy okresleniu scislych warunków wspólpracy sprawia, ze pomysl moze zostac podany wielostronnej analizie i stano-wic unikatowy produkt. Taka wielostronna wspólpraca moze dotyczyc systemu recenzowania peer review (ocena poziomu badan przez zewnftrznych ekspertów), uslug doradczych, czy tez samego wprowadzania produktu na rynek. War-to zaznaczyc, ze wspólpraca z zewnftrznymi organizacjami badawczymi, firmami, instytucjami wspierajycymi transfer know-how jest skutkiem coraz gfstszego usieciowienia gospo-darki na poziomie lokalnym oraz mifdzynarodowym, wspo-maganym poprzez procesy integracyjne Unii Europejskiej. To usieciowienie jest nieodzownym czynnikiem ksztaltowania sif tzw. kultury innowacji. Polskim przykladem ksztaltowa-
О БЕЗОПАСНОСТИ DOI: 10.12845/bitp.44.4.201б.1
nia sif kultury innowacji moze byc dzialalnosc Uczelnianego Centrum Badawczego Obronnosci i Bezpieczenstwa na Poli-technice Warszawskiej, którego celem jest integracja zespo-lów badawczych pracujycych wewnytrz uczelni zwiyzanych z szeroko rozumiany obronnosciy i bezpieczenstwem, popu-laryzacja badan wsród naukowców Politechniki oraz wspól-praca z Ministerstwem Obrony Narodowej, Ministerstwem Gospodarki, firmami z branzy ochronnej, Europejsky Agen-cjy Ochrony i innymi osrodkami badawczymi [17]. Innym rodzimym przykladem jest dzialalnosc Szkoly Glównej Sluz-by Pozarniczej, która prowadzi dzialalnosc naukowo-badaw-czy w interdyscyplinarnych obszarach ochrony przeciwpoza-rowej, technologii dzialan ratowniczych i ochrony ludnosci, a strategicznym celem tej uczelni jest osiygnifcie pozycji lide-ra w dziedzinie inzynierii bezpieczenstwa [18].
Dla wszelkich dzialan zwiyzanych z przedsifbiorczosciy akademicka prowadzony na poziomie krajowym lub mifdzynarodowym, istotne jest stworzenie sprawnego i przyjaznego systemu prawnego, który zapewni przede wszystkim sprawne funkcjonowanie danego centrum odpowiadajycego za rozwój wynalazku, bezpieczenstwo danego pomyslu [19] i mozli-wosc jego rozwoju oraz nakresli ramy dla budowania warto-sciowych relacji ze swiatem biznesu. Na prowadzenie dzialal-nosci zwiyzanej z oceny zgodnosci wyrobów przeznaczonych na potrzeby obronnosci i bezpieczenstwa panstwa, której ce-lem jest wyeliminowanie zagrozen stwarzanych przez wyroby przeznaczone na ww. potrzeby, zezwala specjalna akredytacja w zakresie obronnosci i bezpieczenstwa [19].
Obok sprzyjajycych uwarunkowan organizacyjnych szcze-gólne znaczenie dla rozwijania przedsifbiorczosci akademic-kiej ma inwestowanie w kompetencje pracowników centrów zajmujycych sif rozwijaniem wynalazków (zapewnienie przez pracodawcf szkolen z zakresu prawa, czy marketingu). To równiez wzmocnienie potencjalu kadry naukowo-dydaktycz-nej poprzez zapewnienie mozliwosci uczestnictwa w kursach jfzykowych, czy tez w warsztatach z myslenia projektowego - design thinking, które sprzyjajy kreatywnemu mysleniu i in-terdyscyplinarnemu podejsciu do tworzenia wynalazków. Do istniejycych juz przykladów takich zespolowych dzialan (pro-wadzonych czfsto w srodowisku mifdzynarodowym) mozna zaliczyc tworzenie wirtualnych materialów dydaktycznych w edukacji dla bezpieczenstwa (polyczenie kinematografii, pe-dagogiki, nauk o bezpieczenstwie) [20], tworzenie zaawanso-wanych srodowisk symulacji wirtualnej takie jak VBS3 w celu szkolenia z dzialan ratowniczo-gasniczych [21], czy chocby optymalnego narzfdzia IT (polyczenie informatyki i chemii) wykorzystywanego do oceny skazen dla Krajowego Systemu Wykrywania i Alarmowania [22]. Wspólpraca sprzyja otwie-raniu sif na nowy wiedzf oraz tworzeniu innowacji.
Trzeci istotny element sprzyjajycy rozwijaniu przedsifbiorczosci akademickiej to etyka w relacjach spolecznych. Szczególne znaczenie w tym wzglfdzie ma wyeliminowanie zachowan i nawyków zwiyzanych z brakiem poszanowania przepisów prawa oraz z naduzyciem wladzy (popelnianie plagiatu, kradziez pomyslu, czy tez ograniczanie inicjatyw podwladnych). Obserwacja praktyki spolecznej pokazuje, ze w srodowisku naukowym zgloszenie nieuczciwego zachowa-nia, ze wzglfdu na mozliwosc potencjalnych reperkusji, nie jest czfstym zjawiskiem. Postawy takie jak ]ciche przyzwolenie spoleczne, wykazywanie udawanego zrozumienia dla takiego postfpowania albo usprawiedliwianie czy ignorowanie proble-mu nie sprzyjajy budowaniu zaufania w zespolach naukowych.
Mozna zauwazyc, ze kreowanie przedsifbiorczosci akade-mickiej j est pro cesem zlozonym, dlugotrwalym, wymagaj ycym podnoszenia standardów spoleczno-kulturowych, tworzenia dogodnych warunków prawnych i polityczno-gospodarczych. Przede wszystkim wymaga zastosowania pragmatycznego po-dejscia i rozwaznej adaptacji wybranych rozwiyzan.
4. Wnioski
Przeniesienie do uczelni polskich sprawdzonych wzorców funkcjonowania jednostek zajmuj^cych siç transferem technologii, jakie przedstawiono na przykladzie Uniwersytetu Harwardzkiego, moze wspomóc tworzenie warunków sprzy-jaj^cych rozwijaniu wynalazków na rzecz szeroko rozumia-nego srodowiska bezpieczenstwa. Takie dzialania wpisuj^ siç w strategiç budowania odpowiedzialnosci spolecznej, wedlug której przedsiçbiorstwa (uczelnie, firmy prywatne, stowarzy-szenia) dobrowolnie uwzglçdniaj^ interesy spoleczne i ochro-nç srodowiska oraz relacje z róznymi grupami interesariuszy.
Przeprowadzona analiza wdrozonych przez Uniwersytet Harwardzki rozwi^zan ukazuje, iz dopracowany, ukierunko-wany na tworzenie innowacji system, moze stanowic wzo-rzec dla innych instytucji edukacyjnych, w których strategiç wpisane s^ dzialania innowacyjne, rozwój naukowy, dobro spoleczne. Nalezy zaznaczyc, ze adoptowane wzorce te musz^ byc jednak dopasowane do specyfiki uczelni, przepisów kra-jowych i miçdzynarodowych w kontekscie których ona funk-cjonuje. Ponadto znacz^c^ rolç odgrywaj^ tutaj inwestowanie w rozwój kompetencji pracowników oraz kreowanie relacji spolecznych opartych na etycznym dzialaniu, tj. ochrona i poszanowanie wlasnosci intelektualnej. Adaptuj^c niektó-re rozwi^zania, powinno zwrócic siç szczególn^ uwagç na kwestie zwi^zane z upowszechnianiem wiedzy oraz podno-szeniem swiadomosci spolecznosci akademickiej w zakresie uwarunkowan powstawania innowacji oraz funkcjonowania uniwersytetów tzw. trzeciej generacji. W tym aspekcie istnieje koniecznosc zmiany nastawienia decydentów i kadry wyko-nawczej do dzialan proinnowacyjnych.
Rozwijanie przedsiçbiorczosci akademickiej jest zatem procesem wymagaj^cym nieustannych adaptacji do istnie-j^cych warunków. Polega na aktywnym obserwowaniu tzw. dobrych praktyk, wykorzystywaniu szans, eliminowaniu ogra-niczen. Mozna nawet stwierdzic, ze przedsiçbiorczosc akade-micka staje siç elementem edukacji ustawicznej, warunkuj^cej szeroki rozwój inicjatyw naukowych. Uczenie siç wspólpracy grupowej, aktywnosc w przyjaznym dla innowatorów srodo-wisku, pragmatyka stanowi^ fundament rozwoju nauki i biz-nesu. Konkluduj^c, kreowanie przedsiçbiorczosci akademickiej dla tworzenia rozwi^zan wspieraj^cych i ksztaltuj^cych srodowisko bezpieczenstwa, generowanie coraz to nowszych pomyslów s^ katalizatorem rozwoju spolecznego, przyczyniaj^ siç do polepszania jakosci zycia czlowieka; s^ niemalze potrze-b^ i wartosci^, które nalezy rozwijac oraz wspierac.
Praca powstala w ramach projektu „EUROSPIN: Zarz^-dzanie wlasnosci^ intelektualn^ - klucz do sukcesu w relacjach nauki z biznesem" finansowanego przez Uniç Europejsk^ w ramach Europejskiego Funduszu Spolecznego (2012-2014).
Literatura
[ 1 ] Morrison E., Universities as Anchors for Regional Innovation Ecosystems, Ed Morrison's Garage. The birthplace of Strategic Doing, http://www.edmorrison.com/universities-as-anchors-for-regional-innovation-ecosystems/ [dostçp: 09.05.2015].
DOI: 10.12845/bitp.44.4.2016.1
2] Wissema J.G., Towards The Third Generation University, Edward Elgar Publishing, Cheltenhalm 2009.
3] Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o Szkolnictwie Wyzszym (Dz. U. 2005 Nr 164, poz. 1365).
4] Matusiak K.B. (red.), Innowacje i transfer technologii. Slownik pojçc, PARP, Warszawa 2011.
5] Ziçba R., Instytucjonalizacja bezpieczenstwa europejskiego. Koncepcje - funkcjonowanie, Warszawa 1999, 27.
6] Wilczynski P.L., Innowacje w zbrojeniach i obronnosci jako katalizatorprzemian technologicznych, „Prace Komisji Geografii Przemyslu Polskiego Towarzystwa Geograficznego" 2012, 20, Uniwersytet Pedagogiczny, Krakow 2012, 128 [cyt. za:] Zarzecki T.W., Arms diffusion: the spread of military innovation in the international system, Routledge, New York 2002, 73-77.
7] Strona internetowa Centrum Transferu Technologii Wojskowej Akademii Technicznej, http://www.ctt.wat.edu.pl/ [dostçp: 01.10.2015].
8] Strona internetowa Akademii Obrony Narodowej, wpis z 25 marca 2014 r., www.aon.edu.pl [dostçp: 01.03.2015].
9] Harvard University Office of Technology Development, Inventor's Handbook, Boston, MA 2009.
10] Wissema J.G., Technostarterzy, dlaczego i jak?, PARP, Warszawa 2005, 10.
11] Strona internetowa Harvard Office of Technology Department, http://otd.harvard.edu/ [dostçp: 02.05.2015].
12] Strona internetowa Narodowego Centrum Badan i Rozwoju, http://www.ncbir.pl/programy-krajowe/bridge/bridge-alfa/ [dostçp: 07.05.2015].
13] Strona internetowa Urzçdu Patentowego rzeczypospolitej Polskiej, http://www.uprp.pl/czym-jest-wynalazek-i-wzor-uzytkowy/ Lead05,720,2957,4,index,pl,text/ [dostçp: 07.05.2015].
14] Sieniewska B., Otwarty model innowacji - nowe podejscie do dzialalnosci badawczo-rozwojowej, materialy pokonferencyjne PTZP Konferencja Innowacje w Zarz^dzaniu i Inzynierii Produkcji, Zakopane 2010, 451.
15] Makulska D., Kluczowe czynniki rozwoju w gospodarce opartej na wiedzy, [w:] Pomiçdzy politykq stabilizacyjnq i politykq rozwoju. Prace i Materialy Instytutu Rozwoju Gospodarczego SGH, J. Stacewicz (red.), IRG SGH, Warszawa 2012, 178-179.
16] Polska Agencja Rozwoju Przedsiçbiorczosci, Dlaczego warto wykorzystywac popytowe podejscie do tworzenia innowacji? Wnioski ze spotkan Klubu Innowacyjnych Przedsiçbiorstw, Warszawa 2012, s. 14. [dok. elektr.] http://www.parp.gov.pl/ files/74/81/545/20508.pdf [dostçp: 12.05.2015].
17] Strona internetowa Uczelnianego Centrum Badawcze Obronnosci i Bezpieczenstwa w Politechnice Warszawskiej, http://cboib.pw.edu.pl/ [dostçp: 21.08.2015].
18] Strona Internetowa Innowacje, http://innowacje.eu/index. php/innowacje/badania_rozwoj/618/szko%C5%82a-g%C5%82%C3%B3wna-s%C5%82u%C5%BCby-po%C5%BCarniczej [dostçp: 12.04.2016].
19] Strona internetowa Wojskowego Centrum Normalizacji, Jakosci i Kodyfikacji, http://wcnjk.wp.mil.pl/pl/20.html [dostçp: 21.08.2015].
20] Safety at work videos, http://camelotproject.eu/wp-content/ uploads/2014/11/WP2.1_MachinimaforFieldTesting.pdf [dostçp: 24.03.2016].
21] Wantoch-Rekowski R., Roguski J., Blogowski M., Mozliwosci wykorzystania symulatorow w szkoleniu operatorow bezzalogowych statkow powietrznych w zakresie dzialan ratowniczo-gasniczych, BiTP Vol. 41 Issue 1, 2016, pp. 75-83.
22] Mlynarczyk M., Maciejewski P., Szerszen M., CBRN and SI Promien - Comparison of the Functionality of the Software for the Assessment contamination, BiTP Vol. 40 Issue 4, 2015, pp. 133-138.
* * *
dr Malgorzata Gawlik-Kobylinska - absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego, Szkoly Wyzszej Psychologii Spolecznej oraz Akademii Obrony Narodowej. Uczestniczyla w zagranicznych stazach naukowych na temat innowacji w zakresie TIK w edukacji dla bezpieczenstwa i obronnosci (ADL Co Lab w Orlando, Uniwersytet Harvarda w Bostonie oraz Uniwersytet w Almerii). Jej zainteresowania skupiaj^ siç wokol tematyki nowych technologii, komercjalizacji wynikow badan naukowych, wspolpracy nauki z biznesem w obszarze szeroko pojçtego bezpieczenstwa. Brala udzial w miçdzynarodowych przedsiçwziçciach dotycz^cych tworzenia innowacyjnych rozwi^zan w zakresie edukacji i szkolenia - NATO Task Group for Individual Training & Education Developments, Central European Forum on Military Education.
